LUMBER 
Bronnen uit de sector zeiden dat de kosten en de moeilijkheid om te voldoen aan de EU Ontbossingsverordening (EUDR), die in werking treedt op
die eind 2024 van kracht wordt, nu al onbedoelde gevolgen heeft die op termijn de wereldwijde grondstoffenmarkten zouden kunnen veranderen.
Vier van hen noemden het opdrogen van de orders in de afgelopen maanden voor koffie uit Ethiopië, waar zo'n 5 miljoen boerengezinnen afhankelijk zijn van dit gewas. Ze waarschuwden dat de inkoopstrategieën van bedrijven die vooruitlopen op de wet, de armoede onder kleine boeren dreigen te vergroten en de prijzen voor consumenten in de EU dreigen te verhogen, terwijl ze ook het effect van de EUDR op het behoud van bossen dreigen te ondermijnen.
"Ik zie geen mogelijkheid om nog grote hoeveelheden Ethiopische koffie te kopen," zei Johannes Dengler, een leidinggevende bij de Duitse brander Dallmayr, die ongeveer 1% van alle geëxporteerde koffie ter wereld inkoopt.
Omdat bonen die hij nu bestelt in 2025 hun weg kunnen vinden naar koffieproducten die in het blok worden verkocht, moeten ze volgens hem voldoen aan de EUDR, ook al moeten de uitvoeringsbesluiten voor de wet nog worden afgerond.
Onder de EUDR moeten importeurs van grondstoffen zoals koffie, cacao, soja, palm, vee, hout en rubber - en producten die deze grondstoffen gebruiken - kunnen bewijzen dat hun goederen niet afkomstig zijn van ontbost land, of hoge boetes krijgen.
Koffiemaatschappij JDE Peets zei dat het misschien al in maart gedwongen wordt om een aantal kleinere producerende landen uit te sluiten van zijn toeleveringsketen als het op die datum nog geen "oplossing met hen heeft gevonden en geïmplementeerd".
Ontbossing is na de verbranding van fossiele brandstoffen de belangrijkste oorzaak van klimaatverandering.
De Europese Commissie zei dat ze verschillende initiatieven heeft om producerende landen en kleine boeren te helpen aan de EUDR te voldoen, waaronder een initiatief dat tijdens COP28 werd gelanceerd en waarvoor de EU en de lidstaten 70 miljoen euro (76 miljoen dollar) hebben toegezegd.
De Commissie voegde eraan toe dat sommige kleine boeren de EUDR als een kans zien, vooral als die gepaard gaat met steunmaatregelen van de EU, omdat ze dan kunnen voldoen aan de groeiende wereldwijde vraag naar duurzaam geproduceerde producten.
TRACKING EN TRACING
De EUDR vereist dat bedrijven hun toeleveringsketens digitaal in kaart brengen tot op het perceel waar de grondstoffen verbouwd zijn, wat het traceren van miljoenen kleine boerderijen in afgelegen gebieden kan inhouden.
Omdat bedrijven vaak niet rechtstreeks zaken doen met boeren, zouden ze bovendien gedeeltelijk kunnen vertrouwen op gegevens van meerdere lokale tussenpersonen, met wie ze soms ook niet rechtstreeks zaken doen of die ze niet vertrouwen.
In sommige ontwikkelingslanden wordt het in kaart brengen bemoeilijkt door een gebrekkige internetdekking, terwijl handelaren en deskundigen uit de sector zeggen dat geschillen over landrechten, een zwakke wetshandhaving en conflicten tussen clans het zelfs gevaarlijk kunnen maken om gegevens over het eigendom van boerderijen op te vragen,
"Tegenwoordig is er vanuit Europa niemand geïnteresseerd in onze koffie," vertelde een vertegenwoordiger van de Ethiopische Oromia Coffee Farmers' Cooperatives Union tijdens een recent webinar van de World Coffee Alliance.
Hij zei dat de meeste Ethiopische koffieboeren nog nooit van de EUDR hebben gehoord en dat zelfs geschoolde dorpelingen moeite zouden hebben om de vereiste gegevens op tijd te verzamelen.
Koffie genereert 30-35% van de totale exportinkomsten van Ethiopië, waarvan bijna een kwart aan de EU wordt verkocht.
"Branders verhuizen naar grote rijke Braziliaanse boeren. Het is echt schokkend," zei een handelaar op een grote koffiebeurs.
"In risicolanden zijn er kleine boeren en tussenhandelaren die analfabeet zijn - en wij komen naar hen toe met een wet die zelfs Europeanen niet begrijpen."
GESCHEIDEN TOELEVERINGSKETENS
Maar het is niet haalbaar om kleinschalige boeren of hele landen uit te sluiten als ze grote grondstofproducenten zijn.
Ivoorkust en Ghana produceren bijvoorbeeld bijna 70% van alle cacao ter wereld, terwijl 60% van de koffie uit Brazilië en Vietnam komt. Indonesië en Maleisië verbouwen bijna 90% van alle palmolie ter wereld, een grondstof die in van alles wordt gebruikt, van pizza en lippenstift tot biobrandstoffen.
Daarom zeggen sommige grote bedrijven dat ze grondstoffen die ze in die landen niet betrouwbaar kunnen traceren, zullen omleiden naar markten buiten de EU, terwijl ze goederen die wel aan de regels voldoen naar de EU sturen.
Golden Agri Resources, een van de grootste palmoliebedrijven ter wereld, vertelde aan Reuters dat er "gescheiden toeleveringsketens nodig zullen zijn" om de EUDR te implementeren. Een bron bij palmoliebedrijf Musim Mas sloot zich hierbij aan.
Voor zover deze strategie gaat overheersen, zou het de invloed van de EUDR op bosbehoud verminderen, omdat grondstoffen nog steeds op ontbost land verbouwd zouden worden, alleen niet voor consumptie in de EU.
De nalevingskosten in de hele toeleveringsketen zullen de voedselprijzen in de EU-27 naar verwachting doen stijgen.
Twee van 's werelds grootste koffiehandelaren, Sucafina en Louis Dreyfus Company (LDC), hebben al toekomstige verkoopcontracten afgesloten waarin een EUDR-premie is opgenomen, aldus een bron bij een grote grondstoffenhandelaar.
LDC en Sucafina weigerden commentaar te geven.
De Europese Commissie zei dat de EUDR de voedselinflatie naar verwachting niet zal aanwakkeren. Zij merkte bijvoorbeeld op dat, hoewel traceerbaarheid kosten met zich meebrengt, deze waarschijnlijk gecompenseerd zullen worden omdat de wet het aantal tussenpersonen op de markt zou moeten verminderen.
BOSSEN REDDEN?
De EUDR is een bijzondere uitdaging in grote cacaoproducerende landen.
De helft van de oogst van Ivoorkust wordt bijvoorbeeld verkocht door lokale tussenpersonen en is dus moeilijk te traceren. De cacao wordt voornamelijk voor consumptie in de EU verbouwd, maar kan niet volledig naar Azië worden verlegd omdat chocolade daar minder populair is.
Maar minder aankopen bij tussenhandelaren is ook lastig, zeggen de handelaren, niet in de laatste plaats omdat de Ivoriaanse autoriteiten hen dwingen om 20% van hun bonen bij deze lokale toeleveringsketen te kopen.
"Daar komen de autoriteiten om de hoek kijken. Zij moeten die bevoorrading garanderen, maar dat doen ze niet," zegt het hoofd cacao van een vooraanstaand wereldwijd handelshuis in landbouwgrondstoffen.
Het probleem voor Ivoorkust is dat 20-30% van de cacao verbouwd wordt in beschermde bossen door bijna een miljoen mensen. Hen hun broodwinning ontzeggen zou sociale onrust kunnen veroorzaken, terwijl het onhaalbaar is om hen te verhuizen zonder grote financiering en steun.
Abidjan overweegt daarom zijn beschermde bossen opnieuw in te delen, aldus bronnen, wat de EU ertoe aanzette om het land publiekelijk op te roepen om dit niet te doen.
"Waar breng je de gemeenschap onder, met welke middelen?", zegt Renske Aarnoudse, senior programmamanager voor cacao en bossen bij de non-profit organisatie IDH.
Ze zei dat de EU zou moeten instemmen met een Ivoriaans plan om sommige gebieden waar bossen al zwaar aangetast zijn, opnieuw in te delen als landbouwgrond.
"Deze gebieden zijn nu vrijwel bosvrij, en zouden waarschijnlijk het meest profiteren van een conversie naar agroforestrybedrijven die eigendom zijn van kleine boeren," zei Aarnoudse. ($1 = 0,9163 euro)
