Terecht of niet, sinds de dagen van voormalig Fed-voorzitter Alan Greenspan was bij beleggers de perceptie ontstaan dat de Federal Reserve - en later andere centrale banken - uiteindelijk altijd de kredietverlening zou versoepelen om wankelende activamarkten te ondersteunen wanneer prijsdalingen dreigden te escaleren.

Misschien was dat denken meer een mythe, zoals William Poole, voormalig voorzitter van de St. Louis Fed, in 2007 uiteenzette. De grens tussen het bewaren van financiële stabiliteit en het ondersteunen van activamarkten vervaagde enorm in de daaropvolgende jaren, en dat is begrijpelijk sinds de Grote Financiële Crisis.

Maar het grootste deel van de tijd sinds het einde van de jaren 80, toen Greenspan voorzitter van de Fed werd, waren centrale banken vooral bezig met het bestrijden van het risico van deflatie in plaats van inflatie - en de Bank of Japan en de Zwitserse Nationale Bank zaten midden in die strijd.

Nu veel economen beweren dat die wereld voorbij is - zelfs Japan vecht nu om de inflatie boven het streefcijfer te beteugelen - lijkt het idee dat centrale banken automatisch hun beleid zullen versoepelen om de financiële markten te ondersteunen, een beetje fantasievol.

"De markten realiseerden zich niet dat de 'central bank put' een luxegoed was, dat alleen echt bestond als de inflatie onder controle was, onder het streefcijfer, en de risico's neerwaarts waren," zegt Steven Englander, hoofd van het wereldwijde G10 FX-onderzoek bij Standard Chartered in New York.

"Het is redelijk om te zeggen dat al deze beleidsmaatregelen die bedoeld waren om de activamarkt te versterken door liquiditeit in de markt te pompen, in feite zijn ingetrokken.

Het idee van centrale banken die beleggers te hulp schieten met lagere rentetarieven in tijden van problemen, ontstond al vroeg tijdens Greenspan's ambtstermijn als Fed-chef. Beleidsmakers begonnen meer belang te hechten aan de welvaartseffecten van aandelenkoersen op de consumptie, en dus op de bredere economische groei.

Een werkdocument van het National Bureau of Economic Research van maart 2020 merkte op: "Het statistische feit is dat de Fed sinds het midden van de jaren negentig de neiging heeft om de rente met gemiddeld ongeveer 1,2 procentpunt te verlagen in het jaar na een daling van de aandelenmarkt met 10%."

Bovendien waren de renteveranderingen asymmetrisch -- de renteverhogingen van de Fed na een herstel van de aandelenmarkt waren meestal gedempt in vergelijking met de aanvankelijke verlagingen.

FINANCIËLE STABILITEIT

Toen na 2008 een beleid van bijna-nulrentes (ZIRP) ontstond, verspreidde de transmissie van gemakkelijker geld - en de notie van een put van de centrale bank - zich naar het kopen van staatsobligaties of wisselkoersen, zoals in het geval van Zwitserland.

De SNB vocht jarenlang tegen de druk van de markt om de Zwitserse frank op te drijven, door deze in september 2011 af te toppen op 1,20 per euro, tot ze in januari 2015 eenvoudigweg een stapje terug deed, wat leidde tot hevige volatiliteit en een snelle revaluatie van 30%.

Dit was een expliciet, open beleid om de munt op een vast niveau te houden en de Zwitserse economie en markten te overspoelen met zeeën van liquiditeit, maar in wezen nog steeds een put van de centrale bank.

Sinds de stijging van de inflatie in veel ontwikkelde economieën na COVID-19 tot het hoogste punt in 40 jaar, zijn beleidsmakers nog verder van deze uitersten afgeweken en hebben ze hun beleid aangescherpt via ongekende renteverhogingen, krimpende balansen of beide.

Met zijn geschiedenis van deflatie zou Japan altijd als laatste in actie komen. De staatsschuld is met meer dan 250% van het BBP de hoogste ter wereld en de BOJ bezit ongeveer de helft van de hele staatsobligatiemarkt.

Hoewel de beleidsrente dinsdag op -0,10% bleef, mag het belang van de verlaging van de 1% rente op 10-jaars JGB's van een harde bovengrens naar een "referentie"-rente niet worden onderschat.

De bovengrens werd slechts drie maanden geleden ingesteld en de snelheid waarmee deze werd losgelaten, wijst erop dat het de BOJ onder gouverneur Kazuo Ueda menens is. Gezien het feit dat de BOJ de inflatie volgend jaar ruim boven haar doel van 2% ziet, zou de BOJ de komende maanden de versnelling hoger kunnen zetten en misschien zelfs de rente kunnen verhogen?

Dat zou wel eens te veel en te snel kunnen zijn. En wat nog eens onderstreept hoe moeilijk het voor de BOJ is om haar hobbelige en niet onmiddellijke exit in goede banen te leiden, is dat de BOJ woensdag opnieuw ingreep op de obligatiemarkt.

Beleidsmakers zullen zich bewust zijn van de schade die snel stijgende leenkosten kunnen toebrengen aan talloze Japanse banken, financiële bedrijven en bedrijven die decennialang hebben gesmuld van gratis en gemakkelijk geld - de zogenaamde zombiebedrijven.

Zoals Marc Chandler van Bannockburn Global Forex opmerkt, is het de financiële stabiliteit die uiteindelijk - en terecht - centraal staat bij de zogenaamde centrale bank put.

"Er is een perceptie of mythe ontstaan rond de centrale bank put. Hij bestaat niet echt, niet in relatie tot marktprijzen of -niveaus. Het wordt verkeerd begrepen. Het gaat om financiële instabiliteit," aldus Chandler.

(De hier geuite meningen zijn die van de auteur, een columnist voor Reuters)