Het conflict dat sinds half april woedt tussen rivaliserende militaire facties in Soedan heeft een tol geëist van het rijke culturele erfgoed van het land, waaronder het oude koninkrijk Kush dat ten tijde van de farao's de handel tussen zuidelijk Afrika en Egypte beheerste.

Deskundigen proberen te redden wat ze kunnen.

Volgens een rapport dat vorige week werd gepubliceerd door Heritage For Peace, een NGO die zich bezighoudt met cultureel erfgoed en contact onderhoudt met lokale onderzoekers en archeologen, zijn minstens 28 culturele en archeologische sites in het hele land het doelwit geweest van aanvallen of hebben ze nevenschade opgelopen.

Sommige locaties, waaronder verschillende universiteiten, worden voor militaire doeleinden gebruikt, volgens Mahassin Yousif, een archeoloog aan de Bahri Universiteit.

De paramilitaire Rapid Support Forces (RSF), die in een machtsstrijd met het leger verwikkeld zijn, hebben begin juni een video vrijgegeven waarop te zien is hoe hun troepen het Soedanese Nationale Museum binnenvallen, dat in het centrum van de hoofdstad Khartoem ligt en enkele van 's werelds oudste en belangrijkste mummies herbergt. Het personeel kon er niet komen om de schade te controleren.

"Er is een echt probleem om toegang te krijgen tot volledige informatie over de realiteit van wat er gebeurt, simpelweg omdat de meeste van deze locaties binnen het bereik van de gevechtsgebieden liggen," zei Yousif.

Soedan heeft twee UNESCO werelderfgoederen: Meroe Island, waar een van de grootste oude piramidecomplexen van Afrika staat, en Jebel Barkal, een heilige zandstenen berg in de buurt van tombes, tempels en paleizen die de loop van de Nijl volgen.

Beide bevinden zich in gebieden die relatief rustig zijn.

"Tegelijkertijd heeft de locatie de kans op plundering en diefstal vergroot," zei Ismail Hamid Nour, een Soedanese onderzoeker aan de Universiteit van Birmingham in Groot-Brittannië die risicosites documenteert.

Onrust in de westelijke regio van Darfur heeft volgens Heritage for Peace minstens vier musea beschadigd.

Het dak van het museum in Nyala, de op één na grootste stad van Soedan en hoofdstad van de deelstaat Zuid-Darfur, "heeft lichte schade opgelopen door projectielen, waardoor het interieur kwetsbaar is voor regenval nu het regenseizoen in Soedan nadert", meldde de groep.

Het museum bevat aardewerk, juwelen en gereedschappen die de diversiteit van beschavingen laten zien die ooit floreerden in Darfur, waar het etnisch gemotiveerde geweld sinds april weer is opgelaaid. Het wordt beschouwd als een van de belangrijkste openbare ruimtes van Nyala.

BOEKEN VERBRAND

Op de Ahliya Universiteit in Omdurman, een van de drie steden waaruit de hoofdstad van Soedan bestaat, zijn minstens 50 zeldzame en waardevolle boeken of collecties door brand verwoest, volgens de Nationale Organisatie voor Antiquiteiten en Musea (NCAM) van Soedan.

Op foto's op sociale media zijn stapels verkoolde resten van boeken en manuscripten te zien.

In tegenstelling tot militaire uitgaven is er in Soedan, het op twee na grootste land van Afrika, lange tijd te weinig geld geweest voor cultuurbehoud en moeten lokale en internationale organisaties improviseren.

NCAM heeft geld ingezameld om 100 bewakers en inspecteurs te betalen om terug te keren naar hun posten waar dat veilig is, en heeft geld overgemaakt voor noodreactietraining, maatregelen om illegale opgravingen tegen te houden en om schoolkinderen in Darfur te onderwijzen over cultureel erfgoed.

Dit maakt deel uit van een poging om mensen te onderwijzen over het belang van cultuur, zonder de aandacht te vestigen op sites die het doelwit zouden kunnen zijn van gewapende groepen die hun eigen versie van de geschiedenis van Soedan willen promoten, aldus Ibrahim Musa, algemeen directeur van NCAM.

NCAM en het International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of Cultural Property (ICCROM) proberen stappen te plannen voor het behoud van cultuur tijdens de oorlog, waaronder de mogelijke evacuatie van kunstvoorwerpen.

"Hoewel er veel bewustzijn is over cultureel erfgoed en de noodzaak om het te beschermen in tijden van crisis, is een van onze grootste uitdagingen dat cultuur nog steeds niet geïntegreerd is in de taal van humanitaire hulp," zei Aparna Tandon van ICCROM.

Nadat islamitische rebellen een aantal oude manuscripten in Timboektoe, Mali, hadden verbrand, begonnen de in het Verenigd Koninkrijk gevestigde digitale geesteswetenschapper Marilyn Deegan en lokale onderzoekers een project om een digitaal archief van de culturele geschiedenis van Soedan aan te leggen.

Tegen de tijd dat de oorlog begon, hadden ze tot 150.000 afbeeldingen gedigitaliseerd van materiaal dat dateert van 4000 voor Christus tot de opstand in 2019 waarbij de voormalige leider Omar al-Bashir ten val werd gebracht.

Maar miljoenen items blijven ongedigitaliseerd en dreigen voor altijd verloren te gaan, zei ze. "Er zijn radiobanden die teruggaan tot de jaren 1940 bij Soedan TV. Er zijn nog veel documentaires in het filmarchief. Manuscripten, boeken, foto's, voorwerpen.