Tot de opvallende maatregelen van de monetaire autoriteiten van de afgelopen dagen behoren een verhoging met 75 basispunten door de Federal Reserve - de grootste renteverhoging in de VS in bijna drie decennia -, de eerste renteverhoging van de Zwitserse nationale bank in 15 jaar en een verhoging met nog eens 25 basispunten door de Bank of England.

Beleggers zetten zich schrap voor nog meer gewaagde stappen. In de Verenigde Staten rekenden de Fed funds futures vrijdag op een kans van 44,6% dat de fed funds rate tegen het eind van het jaar 3,5% zal bereiken, komende van het huidige niveau van 1,58%, volgens FedWatch van de CME. Die kans was een week geleden nog minder dan 1%.

De toenemende havikachtigheid heeft tot wilde bewegingen op de wereldmarkten geleid, nu de centrale banken zich haasten om de monetaire steunmaatregelen af te bouwen die de activaprijzen jarenlang hebben helpen opdrijven.

De bezorgdheid dat de agressieve renteverhogingen van de Fed de economie in een recessie zullen duwen, is de laatste dagen toegenomen en heeft de aandelen - die eerder deze week in bearmarktgebied kwamen toen de S&P 500 een daling van zijn record uitbreidde tot meer dan 20% - een klap toegebracht. De index is deze week met 6% gedaald en staat nu op koers voor de ergste daling sinds maart 2020.

De Europese Stoxx 600 index is dit jaar met ongeveer 17% gedaald, terwijl het Japanse Nikkei-aandelengemiddelde er ongeveer 10% op achteruit is gegaan.

De veranderende renteverwachtingen hebben ook tot grote schommelingen op de obligatie- en valutamarkten geleid. De ICE BofAML MOVE Index, die de volatiliteit van de Treasuries volgt, staat op het hoogste niveau sinds maart 2020, terwijl de Deutsche Bank Currency Volatility Index, die de verwachtingen voor schommelingen in FX meet, dit jaar ook hoger is uitgekomen.

De markten hebben de weddenschappen op renteverhogingen door de Europese Centrale Bank sinds de vergadering van de ECB van vorige week bijgesteld, waarbij nu wordt verwacht dat de ECB in juli een verhoging met 25 basispunten zal doorvoeren en tegen september ten minste een verhoging met 50 basispunten. Sommige economen menen dat de plannen om een nieuw instrument te creëren om de spanning op de obligatiemarkten te beteugelen, de centrale bank meer ruimte zullen geven om indien nodig agressieve renteverhogingen door te voeren.

De geldmarkten rekenen nu op ongeveer 272 basispunten aan renteverhogingen tegen juli 2023, waardoor de rente tegen die tijd op 2,1% zou komen. Ter vergelijking: begin juni was een stijging tot 1,5% begin 2024 ingeprijsd. [ECBWATCH]

In Australië tonen de futures dat de markten erop rekenen dat de referentierente, die momenteel 0,85% bedraagt, volgend jaar de 4% zal overschrijden, terwijl de functionarissen van de centrale bank een piek van de rente rond 2,5% verwachten.

De Britse referentierente staat nu op het hoogste peil sinds januari 2009, toen de kosten voor leningen werden verlaagd toen de wereldwijde financiële crisis woedde. Het was de vijfde keer dat de BoE de rente verhoogde sinds december, toen zij de eerste grote centrale bank werd die het monetaire beleid verstrakte na de COVID-19 pandemie.

In totaal hebben de centrale banken dit jaar tot nu toe al 124 keer de rente verhoogd, vergeleken met 101 verhogingen voor heel 2021 en zes in 2020, volgens gegevens van BofA Global Research.

Een opmerkelijke uitzondering op de trend is de Bank of Japan, die vasthoudt aan ultra-gematigde instellingen en een belofte om elke dag 10-jarige obligaties te kopen om de leenkosten te verankeren.

Toch lijken speculanten die op een uiteindelijke capitulatie hebben gewed, niet erg afgeschrikt. De Japanse yen glijdt weg, de rendementscurve wordt uit zijn voegen gebogen en de obligatiemarkt bezwijkt bijna in de tweestrijd tussen hedgefondsen en beleidsmakers.

Het strakkere monetaire beleid komt op de hielen van de ergste inflatie die veel landen in decennia hebben gezien. De consumentenprijzen in de VS bijvoorbeeld stegen in mei in het hoogste tempo sinds 1981.

Hogere rentetarieven, stijgende olieprijzen en onrust op de markten dragen allemaal bij tot de strengste financiële voorwaarden sinds 2009, volgens een index van Goldman Sachs, die metriek zoals wisselkoersen, schommelingen in aandelen en kosten van leningen gebruikt om de meest gebruikte indexen van financiële voorwaarden samen te stellen.

De krappere financiële voorwaarden kunnen ertoe leiden dat bedrijven en huishoudens hun plannen voor uitgaven, sparen en investeren terugschroeven. Een verkrapping van de voorwaarden met 100 basispunten vermindert de groei met één procentpunt in het volgende jaar, aldus Goldman.