Keniaanse leider Kibaki's erfenis bezoedeld door geweld bij herverkiezingen, omkoperij

De voormalige president van Kenia, Mwai Kibaki, die op 90-jarige leeftijd is overleden, voerde economische hervormingen en een nieuwe grondwet in, maar hij slaagde er niet in zijn beloften inzake de bestrijding van corruptie na te komen en zijn ambtstermijn werd ontsierd door een omstreden herverkiezing die tot dodelijk geweld leidde.

Als Brits opgeleid econoom verborg Kibaki's onverstoorbare houding het politieke bedrog dat hem uiteindelijk tot het presidentschap bracht, na vier decennia als wetgever, minister en vervolgens vice-president van zijn voorganger, Daniel arap Moi, te hebben gewerkt.

Zijn verpletterende overwinning in 2002 verstoorde Moi's zelfgekozen opvolger. Kibaki, in een rolstoel en met een been in het gips na een auto-ongeluk, beloofde zijn uitzinnige inauguratiepubliek een schone breuk met Moi's autocratische kwart eeuw bewind.

De wittebroodsweken duurden niet lang, en er kwamen al snel scheuren in de NARC, een alliantie van partijen die tegen Moi gekant waren.

Raila Odinga, een van de leiders van NARC, beschuldigde Kibaki ervan een geheim, vóór de verkiezingen gesloten pact te hebben geschonden, dat garandeerde dat Odinga premier zou worden.

In plaats daarvan benoemde Kibaki Odinga tot minister van wegen, waarmee hij zijn achterban boos maakte en de kiem legde voor een bittere krachtmeting tussen de twee, die bij de volgende verkiezingen in 2007 zou uitlopen op geweld, waarbij 1250 mensen om het leven kwamen.

Kibaki maakte de kiezers ook boos door de wijdverbreide corruptie niet aan te pakken, en zijn ministers omarmden dezelfde corrupte zakenlieden die het onder Moi goed hadden gedaan.

De Britse Hoge Commissaris Edward Clay vatte in een toespraak in 2004 op memorabele wijze de mening van de donors over de corruptie van de regering samen: "Hun gulzigheid zorgt ervoor dat ze onze schoenen onderkotsen."

In de onstuimige eerste dagen van zijn regering had Kibaki John Githongo, een prominente activist, aangesteld als zijn anti-graft tsaar. Maar Githongo vluchtte in 2005 naar Groot-Brittannië nadat hij een miljoenenfraude met paspoorten aan het licht had gebracht waarbij hoge kabinetsministers betrokken waren. Later werd hij een luidruchtig criticus.

VERKIEZINGSGEWELD

Kibaki's budgettaire voorzichtigheid en infrastructuurprojecten bliezen de trage economie van Kenia nieuw leven in. Hij maakte ook een eind aan veel beperkingen van de vrijheid van meningsuiting.

Maar zijn omstreden herverkiezing in 2007 tastte zijn nalatenschap aan.

Oppositieleider Odinga stond enkele honderdduizenden stemmen voor toen de kiescommissie abrupt stopte met het bekendmaken van de resultaten en journalisten eruit gooide. Uren later maakte de commissie bekend dat Kibaki nipt had gewonnen en werd hij in allerijl beëdigd.

De meeste verkiezingswaarnemers zeiden dat de verkiezingen gebrekkig waren. Odinga riep op tot protesten, die een dodelijk politie-optreden uitlokten. Etnisch geweld laaide op in de sloppenwijken van Nairobi, in de hooglanden van de Riftvallei en in de aan het meer gelegen stad Kisumu. Families werden levend verbrand in een kerk.

Voormalig V.N.-chef Kofi Annan bemiddelde uiteindelijk een vredesakkoord tussen Kibaki en Odinga. De twee vormden een grote coalitieregering, met Odinga als eerste minister.

De coalitie overleefde vijf jaar van gekibbel en nam in 2010 een nieuwe grondwet aan die een aantal bevoegdheden van het presidentschap naar de districten verdeelde, als onderdeel van een poging om een einde te maken aan de nationale "winner-take-all"-verkiezingen.

DE ZOON VAN EEN TABAKSHANDELAAR

Als zoon van een tabakshandelaar groeide Kibaki op te midden van weelderige thee- en koffievelden in de buurt van Mount Kenya in de centrale hooglanden. Hij ging naar de Makerere Universiteit in Kampala voordat hij de eerste Afrikaan werd die een eerstegraads graad behaalde aan de London School of Economics.

Hij keerde terug naar Makerere als docent economie in 1958, tijdens een golf van Afrikaanse onafhankelijkheidsbewegingen. Toen Kenia onafhankelijk werd, werd hij in het parlement gekozen en werd hij adjudant van de stichtende president Jomo Kenyatta. Twee jaar later werd hij benoemd tot minister van Handel en Industrie.

Hij diende 13 jaar lang als minister van Financiën, zowel onder Kenyatta als onder Moi, en een deel van die tijd als Moi's vice-president, totdat Moi hem naar minder belangrijke ministeries verplaatste tijdens een ruzie die Kibaki uiteindelijk in 1992 in de oppositie deed belanden.

Kibaki was een van de rijkste mannen van Kenia, met grote landbezittingen en zakelijke belangen.

Toen hij in 2013 de macht overdroeg aan zijn opvolger, Uhuru Kenyatta, trok Kibaki zich terug in zijn huis in een van de mooiste buurten van Nairobi, dicht bij zijn geliefde Muthaiga golfclub. Hij wordt overleefd door verscheidene kinderen en kleinkinderen.