SPREMBERG (dpa-AFX) - De bruinkoolcentrale Schwarze Pumpe draait op volle toeren, de grote koeltorens zijn al van verre te zien, enorme stoomwolken ontsnappen. Minister van Economische Zaken Robert Habeck stapt uit de auto en loopt langs stagiairs en werknemers die zich bij de centrale hebben verzameld. Zij hebben veel vragen voor de groene politicus. "Toekomst hier? Toekomst ons?" staat er op posters die door jonge vrouwen worden vastgehouden. De Leag-centrales moeten tot 2038 op het net aangesloten blijven, de laatste in Duitsland - volgens de huidige wetgeving. Maar als het aan Habeck ligt, moeten ze al in 2030 worden gesloten, zoals in de Rijnlandse mijnstreek. Het verzet in de Lausitz bouwt zich al lang op.

Eigenlijk wil Habeck woensdag tijdens een bezoek aan Lausitz een reis naar de toekomst maken. Bij de ingrijpende structuurverandering moet een modelregio voor de energietransitie ontstaan. Daarom zal de gast uit Berlijn 's ochtends een financieringsbesluit ter waarde van 28,5 miljoen euro overhandigen voor een waterstofcentrale. Deze moet tegen 2025 worden gebouwd en wordt een van de "vuurtorens" in de structurele transformatie waarvoor de bondsregering miljarden wil uittrekken. Voor de Brandenburgse minister van Economie, Jörg Steinbach (SPD), is het proefproject een blauwdruk voor de elektriciteitscentrales van de toekomst.

Habeck zegt dat er altijd wordt gesproken over een uitfasering, maar het gaat om een opbouw. Hij prijst de "onvoorwaardelijke wil" van het projectbedrijf om iets nieuws te creëren. Het proefproject dreigde twee keer te mislukken vanwege de financiering, maar nu kan het officieel van start gaan - blije gezichten in het industriepark.

In de energiecentrale Schwarze Pumpe is de situatie anders. Habeck wordt verwelkomd door jonge werknemers van de exploitant Leag, die zich zorgen maken over hun toekomst. Hun woordvoerster Linda Rudolph heeft een contracttekst op een kartonnen bord meegenomen en probeert Habeck over te halen het te ondertekenen, uiteindelijk zonder succes. Het centrale punt: aan de consensus van de samenleving als geheel over de kolenuitstap mag niet worden getornd.

Dit verwijst naar het werk van de kolencommissie met vertegenwoordigers van onder meer het bedrijfsleven, vakbonden en gemeenten, die heeft aanbevolen om de klimaatschadelijke kolengestookte elektriciteitsopwekking stapsgewijs te beëindigen tegen 2038 - de federale regering heeft dit uitgevoerd.

Inmiddels is echter voor de Rijn-Westfaalse mijnstreek besloten om de kolenuitstap met acht jaar te vervroegen. Dit verhoogt de druk op het oosten. Habeck had gezegd dat een vervroegde uittreding tot 2030 bij consensus zou moeten worden overeengekomen. Hij wilde er woensdag in Lausitz eigenlijk niet over praten, maar toch is het alomtegenwoordig.

De uitspraken van Habeck over een vertrek al in 2030 hebben voor onzekerheid gezorgd, zegt Uwe Teubner, hoofd van de ondernemingsraad van de Leag-groep. Mensen moeten kunnen vertrouwen op eenmaal genomen beslissingen. Er staan veel projecten op stapel voor structurele veranderingen, maar er is nog niets bereikt.

Leag-baas Thorsten Kramer benadrukt dat de exitdatum van 2038 niet veranderd mag worden: "Eerst uitbreiding, dan exit. De wet op het einde van de kolengestookte elektriciteitsopwekking is van toepassing. Het bedrijf heeft zijn "huiswerk" gedaan, verduidelijkt hij, onder meer verwijzend naar de bouw van Duitslands grootste centrum voor hernieuwbare energie. Met een capaciteit van zeven gigawatt zouden in de toekomst vier miljoen huishoudens veilig van ecologische stroom kunnen worden voorzien. De fotovoltaïsche en windenergiecentrales moeten tegen 2030 worden gerealiseerd op voormalige mijnterreinen in de regio.

Tegen Habeck zegt Kramer: "We hebben een gemeenschappelijk doel: de omschakeling naar hernieuwbare energie met gelijktijdige voorzieningszekerheid." Hij gaat ervan uit dat de kolencentrales nog enige tijd zullen blijven draaien.

Habeck prijst ondertussen de "adembenemende transformatie" van Leag en haar omschakeling. Onderhandelingen over een vervroegde kolenuitstap zouden echter elders plaatsvinden. Hij verwijst ook naar de ontwikkeling van CO2-certificaten en maakt duidelijk dat dit de exploitatie van kolencentrales vanaf 2030 onrendabel kan maken.

Bedrijven moeten aantonen dat zij het recht hebben om klimaatschadelijke broeikasgassen uit te stoten en kunnen deze zo nodig onderling verhandelen. Het aantal van deze certificaten wordt schaarser gemaakt. Daarnaast worden gratis certificaten voor de industrie geleidelijk afgeschaft.

Leag heeft hiervoor andere modelberekeningen. Kramer maakt het duidelijk: Leag wil investeren in waterstofgeschikte gascentrales - maar dat moet wel renderen. De Duitse regering heeft zich een doel gesteld: In 2030 moet 80 procent van de elektriciteit afkomstig zijn van hernieuwbare energiebronnen zoals wind en zon; momenteel is dat ongeveer de helft. Er zijn echter nog veel struikelblokken; de plannings- en goedkeuringsprocedures voor nieuwe windmolens en zonnecentrales duren bijvoorbeeld nog veel te lang.

Maar 80 procent betekent ook dat de rest moet worden gedekt door onder andere centrales die geschikt zijn voor waterstof - die inspringen als er geen wind en geen zon is. De energiesector klaagt echter dat de investeringsvoorwaarden tot nu toe niet goed zijn geweest. Habeck wil nu prikkels geven en binnenkort een strategie voor elektriciteitscentrales presenteren.

De Bund für Umwelt und Naturschutz Deutschland (BUND) waarschuwt echter voor ondoorzichtigheid en het feit dat Habeck de onderhandelingen met Leag alleen voert. Het mislukken van het groene klimaatbeleid in Lützerath mag zich in het oosten niet herhalen, zegt BUND-voorzitter Olaf Bandt./na/DP/mis