Westerse sancties tegen Rusland, een belangrijke exporteur van kaliumchloride, ammoniak, ureum en andere voedingsstoffen voor de bodem, hebben de verscheping van deze belangrijke grondstoffen over de hele wereld verstoord. Kunstmest is essentieel om de opbrengst van maïs, soja, rijst en tarwe hoog te houden. De telers proberen zich snel aan te passen.

De omslag is te zien in landbouwgrootmacht Brazilië, waar sommige boeren minder meststoffen gebruiken voor hun maïs, en sommige federale wetgevers druk uitoefenen om beschermde inheemse gronden open te stellen voor de winning van kaliumchloride. In Zimbabwe en Kenia gaan kleine boeren weer over op het gebruik van mest om hun gewassen te voeden. In Canada heeft een canolaboer al een voorraad meststoffen aangelegd voor het seizoen 2023, in afwachting van nog hogere prijzen in de toekomst.

Boeren elders maken soortgelijke bewegingen. Reuters sprak met 34 mensen op zes continenten, waaronder graanproducenten, landbouwanalisten, handelaars en landbouwgroepen. Allen uitten hun bezorgdheid over de kosten en de beschikbaarheid van kunstmest.

Alleen al in de Verenigde Staten zullen de kunstmestrekeningen dit jaar naar verwachting met 12% stijgen, na een stijging met 17% in 2021, volgens gegevens van de American Farm Bureau Federation en het U.S. Department of Agriculture (USDA).

Sommige telers overwegen over te schakelen op gewassen die minder voedingsstoffen nodig hebben. Anderen zijn van plan minder areaal te bebouwen. Weer anderen zeggen dat zij gewoon minder meststoffen zullen gebruiken, een strategie die volgens gewasexperts de opbrengst zal schaden. De produktie loopt het meeste gevaar in ontwikkelingslanden, waar de boeren minder financiële middelen hebben om de storm te doorstaan, aldus Tony Will, directeur van het in Illinois gevestigde CF Industries Holdings, een belangrijke producent van stikstofhoudende meststoffen.

"Mijn zorg op dit moment is er eigenlijk een van een voedselcrisis op wereldwijde basis," zei Will tegen Reuters.

Zaterdag riep Peru de noodtoestand uit voor zijn landbouwsector uit vrees voor voedselonzekerheid.

Volgens het decreet is het beplante areaal van de natie sinds augustus met 0,2% gedaald als gevolg van de stijgende kunstmestprijzen, en is de hoeveelheid graan die Peru voor diervoeder invoert eveneens gedaald uit kostenoverwegingen. De regering werkt nu aan een plan om de voedselvoorziening van het land te vergroten. DOUBLE WHAMMY De kunstmestprijzen waren reeds hoog vóór de Russische invasie van 24 februari in het buurland, toen recordprijzen voor aardgas en steenkool sommige kunstmestproducenten dwongen hun produktie in die energievretende sector te verminderen. De steden van Oekraïne zijn belegerd door raketten, tanks en troepen in wat Moskou een "speciale operatie" heeft genoemd om het land te demilitariseren. Rusland ontkent burgers als doelwit te nemen in het conflict.

De westerse landen reageerden met zware economische sancties tegen Rusland, terwijl de Verenigde Staten en de Europese Unie nieuwe sancties oplegden aan de Wit-Russische president Alexander Loekasjenko, die steun heeft verleend aan het offensief van Rusland.

Rusland en Wit-Rusland waren vorig jaar samen goed voor meer dan 40% van de wereldexport van kaliumchloride, een van de drie kritische voedingsstoffen die worden gebruikt om de oogstopbrengst te verhogen, aldus de Nederlandse geldschieter Rabobank deze maand. Daarnaast was Rusland goed voor ongeveer 22% van de wereldwijde export van ammoniak, 14% van de wereldwijde export van ureum en ongeveer 14% van monoammoniumfosfaat (MAP) - allemaal belangrijke soorten meststoffen.

De sancties hebben de verkoop van kunstmest en gewassen uit Rusland verstoord. Veel westerse banken en handelaars mijden Russische leveranties uit angst om de snel veranderende regels te overtreden, terwijl scheepvaartmaatschappijen het Zwarte-Zeegebied mijden uit veiligheidsoverwegingen.

Dit alles betekent een dubbele klap voor de voedselvoorziening in de wereld.

Rusland en Oekraïne zijn belangrijke graanproducenten. Samen zijn zij goed voor ongeveer 30% van de wereldexport van tarwe en 20% van de export van maïs. De graantransporten door de Zwarte Zee zijn reeds verstoord. De gestagneerde leveringen uit die twee landen hebben bijgedragen tot het opdrijven van de wereldwijde voedselinflatie. De Wereldbank heeft vorige week gezegd dat een aantal ontwikkelingslanden op korte termijn met tekorten in de tarwevoorziening te kampen hebben, omdat zij sterk afhankelijk zijn van de Oekraïense uitvoer.

Maar de meststoffencrisis is in sommige opzichten zorgwekkender, omdat zij de voedselproduktie in de rest van de wereld zou kunnen afremmen, die zou kunnen helpen de tekorten op te vangen, zei Maximo Torero, hoofdeconoom van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de V.N..

"Als we het probleem van de meststoffen niet oplossen, en de handel in meststoffen gaat niet door, dan zullen we volgend jaar een zeer ernstig probleem hebben met de [voedsel] voorziening," zei Torero tegen Reuters. BRAZILIË OP RISICO Brazilië, 's werelds grootste exporteur van sojabonen, is sterk afhankelijk van ingevoerde meststoffen zoals kaliumchloride, dat vorig jaar 38% uitmaakte van de voedingsstoffen voor de gewassen die het gebruikte. Rusland en Wit-Rusland waren de bron van de helft van die zendingen.

Vóór het conflict tussen Oekraïne en Rusland verminderden de Braziliaanse landbouwers reeds de aanplant van maïs wegens de stijgende kunstmestprijzen. Ook de sojateelt zal waarschijnlijk gevolgen ondervinden, waarbij de telers langzamer zullen uitbreiden dan in voorgaande jaren, aldus Agroconsult, een Braziliaans landbouwadviesbureau.

In de west-centrale staat Mato Grosso vertelde landbouwer Cayron Giacomelli aan Reuters dat hij het gebruik van kunstmest voor zijn huidige maïsoogst al heeft verminderd. Hij zei dat hij hetzelfde zal doen wanneer hij later dit jaar sojabonen plant, een maatregel waarvan hij denkt dat die zijn oogst met minstens 8% kan doen krimpen.

Giacomelli zei dat kunstmest moeilijk te krijgen is en dat sommige handelaars de verkoop pas afronden als er vrachtschepen in Brazilië aanmeren. Hij is nog steeds kwaad op zichzelf omdat hij een aankoop waarover hij aan het onderhandelen was net voor Rusland Oekraïne binnenviel, niet heeft afgerond. "Ik werd afgeleid en nu betaal ik meer," zei Giacomelli.

Wetgevers uit Braziliaanse landbouwstaten dringen ondertussen aan op wetgeving die inheems land in de Amazone zou openstellen voor potas-mijnbouw. Deze maatregel stuit op verzet van leden van de plaatselijke Mura-stam, die zeggen dat mijnbouw de natuurlijke habitat waarvan zij afhankelijk zijn, zou plunderen. Het wetsontwerp is nog steeds in behandeling bij het congres van het land.

In Zimbabwe hebben schaarse en prijzige importen maïstelers zoals Boniface Mutize gedwongen hun eigen meststof te maken. "Wij mengen koemest of kippenafval met zink," zei hij.

Op het platteland van Kenia is het net zo. Boerin Mary Kamau zei dat ook zij de aankoop van commerciële meststoffen heeft verminderd en mest gebruikt om de koffie en avocado's te voeden die zij verbouwt op 12 hectaren in Murang'a County. Zij maakt zich zorgen over de gevolgen voor haar gezin. "Als ik geen goede oogst heb, krijg ik geen goede prijzen. En dat zal me de komende twee jaar beïnvloeden - het is niet alleen dit seizoen," zei Kamau.

MINDER HECTARES, MINDER KUNSTMEST

In de Verenigde Staten maakt landbouwer Mike Berry, vijfde generatie in New Mexico, zich soortgelijke zorgen. Hij betaalde onlangs $680 per ton voor vloeibare stikstof om zijn maïsoogst te bemesten, een "exorbitante" prijs die volgens hem 232% boven die van vorig jaar lag.

Berry zei dat hij van plan is zijn voorjaarsaanplant van maïs voor veevoeder te verminderen tot ongeveer 300 hectare, in plaats van de gebruikelijke 400 tot 600 hectare. Berry zei dat hij ook de toepassingen van vloeibare stikstof met ongeveer 30% zal verminderen, waardoor zijn opbrengsten met 25% zouden kunnen dalen.

Kortom: "Wij gaan minder produceren," zei hij.

Dat lijkt misschien kortzichtig, aangezien de prijzen van de grondstoffen de laatste weken sterk zijn gestegen. Maar de kosten van het verbouwen van gewassen overtreffen voor veel landbouwers de potentiële inkomsten.

"Beslissingen over het planten van gewassen worden in toenemende mate niet genomen op grond van fundamentele marktfactoren, maar veeleer op grond van de productiekosten die worden bepaald door de prijs en het aanbod van meststoffen," schreven tientallen Amerikaanse wetgevers in een brief van 17 maart aan de Internationale Handelscommissie van de Verenigde Staten. Zij vroegen om vrijstelling van rechten op de invoer van meststoffen uit Marokko en Trinidad en Tobago.

De Amerikaanse landbouwer Don Batie beschreef het stressvolle proces om genoeg meststoffen te krijgen voor de aanplant van dit jaar.

"Het is gekkenwerk," zei Batie, die maïs en sojabonen verbouwt op 1.500 acres in Lexington, Nebraska. "Tegen de tijd dat ze een prijs hebben en die aan u opgeven, verandert de prijs."

WAAR TE KOOP?

Azië heeft het ook moeilijk.

India, dat kunstmest invoert voor zijn uitgestrekte landbouwsector, wendt zich steeds meer tot Canada en Israël om zijn Russische leveranties te vervangen.

Thailand, ondertussen, heeft te kampen met druk op de rijstoogst. Rusland en Wit-Rusland waren vorig jaar goed voor ongeveer 12% van zijn kunstmestinvoer, zo blijkt uit gegevens van de Thaise regering. Maar elders inkopen zou wel eens moeilijk kunnen zijn, gedeeltelijk omdat de binnenlandse prijscontroles op meststoffen de Thaise importeurs onder druk zetten nu de prijzen op de wereldmarkt exploderen, aldus Plengsakdi Prakaspesat, voorzitter van de Thai Fertilizer and Agricultural Supplies Association.

"Als u een handelaar bent, en u gaat absoluut geld verliezen, zult u dan nog meer spullen importeren?" zei Plengsakdi.

China heeft vorig jaar exportbeperkingen voor kunstmest opgelegd om zijn eigen boeren te beschermen, toen de prijzen op de wereldmarkt de pan uit rezen als gevolg van de sterke vraag en de hoge energieprijzen. Verwacht werd dat Peking die beperkingen dit jaar zou versoepelen, waardoor het wereldaanbod zou kunnen toenemen, zei Gavin Ju, hoofdanalist meststoffen in het Shanghai kantoor van grondstoffenconsultant CRU. Maar hij zei dat dat nu minder waarschijnlijk is, nu de wereldmarkt in chaos verkeert.

Bezorgdheid over de stijgende inflatie en een aanslepende oorlog in Oekraïne heeft sommige landbouwers ertoe aangezet vooruit te plannen.

In Manitoba, Canada, heeft maïs- en canola-boer Bert Peeter er onlangs mee ingestemd om meer dan 500.000 Canadese dollar uit te geven om 80% van de kunstmest te kopen die hij nodig zal hebben - voor 2023. Hoewel de prijzen de pan uit rijzen, bedacht hij dat het nog erger kan worden.

Dit "is misschien na een jaar nog niet voorbij," zei Peeter.