Na 30 jaar dominantie sinds Nelson Mandela de partij aan de macht bracht in de mijlpaalverkiezingen van 1994 die het einde van de apartheid markeerden, verloor het ANC zijn meerderheid in de verkiezingen van vorige week. Het blijft de grootste partij, maar kan niet langer alleen regeren.
Kiezers hebben de voormalige bevrijdingsbeweging gestraft voor grote armoede, werkloosheid en ongelijkheid, welig tierende criminaliteit, voortdurende stroomonderbrekingen en corruptie - problemen die Zuid-Afrika hebben tegengehouden en een uitdaging zullen vormen voor de volgende regering.
De partij krijgt 159 van de 400 zetels in de nieuwe Nationale Assemblee, terwijl de vrijemarkteconomie Democratic Alliance (DA) er 87 krijgt, de populistische uMkhonto we Sizwe (MK) 58, de marxistische Economic Freedom Fighters (EFF) 39 en de sociaal conservatieve Inkatha Freedom Party (IFP) 17.
Het nieuwe parlement moet op 16 juni bijeenkomen en een van de eerste handelingen zal zijn om de president van het land te kiezen. Zoals het er nu uitziet, zal dat waarschijnlijk de zittende ANC-leider Cyril Ramaphosa zijn, hoewel hij onder druk kan komen te staan om op te stappen of een opvolging voor te bereiden gezien de slechte resultaten van zijn partij.
Een werkcomité van 27 ANC-functionarissen zou dinsdag bijeenkomen om een menu van opties op te stellen dat woensdag aan het Nationaal Uitvoerend Comité (NEC) van de partij zou worden voorgelegd.
De Daily Maverick, een Zuid-Afrikaanse nieuwswebsite, publiceerde details uit drie interne ANC-gespreksdocumenten die het in handen zou hebben gekregen, waarin scenario's worden beschreven.
Volgens één van die documenten was de voorkeursoptie een vertrouwens- en leveringsovereenkomst waarin het ANC de uitvoerende macht zou houden, met enkele functies voor de IFP, terwijl de DA de overhand zou hebben in het parlement, met de zetel van de voorzitter en machtige commissieposten.
In dat scenario zouden de DA en IFP ermee instemmen om de minderheidsregering van het ANC te steunen bij belangrijke stemmingen, zoals de begroting of vertrouwensmoties, in ruil voor beleidsconcessies en betrokkenheid bij het wetgevingsproces.
PARTIJEN LOPEN STERK UITEEN
De op één na beste optie was volgens het document een coalitieregering van ANC, DA en IFP. In het document stond dat dit het risico met zich mee zou brengen dat sommige ANC-aanhangers van zich vervreemd zouden raken en dat het een uitdaging zou zijn om voldoende overeenstemming over het beleid te vinden.
De minst goede optie, volgens het document, was een regering van nationale eenheid met een veel breder scala aan partijen. Volgens het document zou dit het risico van instabiliteit en ineenstorting met zich meebrengen, of dat één of meer partijen zich zouden terugtrekken, waardoor het ANC in feite in een coalitie met de EFF en MK partijen zou komen te zitten.
Een woordvoerder van het ANC weigerde commentaar te geven op de inhoud van het rapport van Daily Maverick.
Een alliantie tussen het ANC en de EFF of MK is door de DA beschreven als het "doemscenario", en zou door de financiële markten en buitenlandse investeerders als zeer alarmerend worden gezien.
De EFF, geleid door Julius Malema, een felle voormalige leider van de jeugdafdeling van het ANC die zich van de partij heeft afgescheiden, is voorstander van het nationaliseren van mijnen en banken en het in beslag nemen van land van blanke boeren om het te herverdelen onder zwarte boeren.
MK, dat vooral in Zuma's thuisprovincie KwaZulu-Natal verrassend sterk presteerde, is ook voorstander van nationalisaties en inbeslagnames van land, evenals het schrappen van de grondwet en de invoering van een parlementaire kamer bestaande uit traditionele heersers.
De partij wordt door veel analisten gezien als een middel voor Zuma om wraak te nemen op het ANC, zijn voormalige partij, nadat hij in 2018 gedwongen werd om af te treden als president na een reeks corruptieschandalen. Sindsdien is hij een onverbiddelijke vijand van Ramaphosa geworden.
De DA presenteert zichzelf als een voorvechter van het bedrijfsleven en de vrijemarkteconomie en is voorstander van het schrappen van een aantal van de Black Empowerment-maatregelen van het ANC, waarvan het zegt dat ze niet hebben gewerkt.
De DA wordt er vaak van beschuldigd de belangen van de bevoorrechte blanke minderheid te vertegenwoordigen, maar verwerpt dat etiket en zegt dat goed bestuur alle Zuid-Afrikanen ten goede komt.
Alle oppositiepartijen hebben het ANC tijdens de verkiezingsperiode fel bekritiseerd en de gesprekken tussen de partijen zullen naar verwachting een grote uitdaging vormen.
