"De eerste explosie ... onze oren suisden en we konden elkaar niet eens horen, dus het enige wat we doen is naar onze families wijzen om op te staan, ons klaar te maken om te rennen," vertelde de plaatselijke journalist Marian Kupu aan Reuters, in één van de eerste ooggetuigenverslagen die uit de zuidelijke Stille Oceaan-natie naar buiten zijn gekomen.

"Wij hebben geëvacueerd en toen zijn wij, al onze gezinnen, gewoon weggerend uit het Kolovai gebied, want het Kolovai ligt vlak naast de zeekust," zei Kupu, die de chaotische taferelen even buiten de hoofdstad Nuku'alofa op zaterdagavond verklaarde.

De explosie, die aan ten minste drie mensen het leven heeft gekost, heeft tsunamigolven van zo'n 15 meter hoog aan land doen slaan op een klein eiland en dorpen, badplaatsen en veel gebouwen op andere eilanden zwaar beschadigd. De tsunami heeft ook de binnenlandse en buitenlandse communicatie verbroken en een onderzeese internetkabel doorgesneden.

Het Goddard Space Flight Center van de NASA heeft gezegd dat de kracht van de uitbarsting geschat werd op het equivalent van vijf tot 10 megaton TNT, of meer dan 500 keer die van de atoombom die de Verenigde Staten op het einde van de Tweede Wereldoorlog op de Japanse stad Hiroshima lieten vallen.

Vijf dagen later is de communicatie nog maar gedeeltelijk hersteld en beginnen er ooggetuigenverslagen te komen.

Staande langs de kant van de weg in de hoofdstad, draagt Kupu een masker en een witte sjaal om zich te beschermen tegen het vulkanische stof dat Tonga omhult en de drinkwatervoorraden heeft besmet.

"Het stof zit op daken, bomen, overal," zei ze.

"Waar wij ons nu zorgen over maken is schoon drinkwater. Het meeste van ons drinkwater is verontreinigd door het vulkanische stof."

Gevraagd naar de voedselvoorziening voor de naar schatting 105.000 mensen van Tonga, zei Kupu: "Misschien kunnen we de komende weken overleven, maar over water ben ik niet zeker".

De stroomvoorziening in de hoofdstad en elders was nog kwetsbaar.

"De elektriciteit is terug, maar het is aan en uit. Dat komt door veel as op transformatoren en de straatverlichting is beschadigd. Sommige stroomonderbrekingen duren uren, sommige duren dagen," zei Kupu.

Rond de hoofdstad en op de buiteneilanden ziftten de mensen donderdag door puin en stof, terwijl zij aan de lange taak van de wederopbouw begonnen en wachtten op de komst van buitenlandse hulp.

Kupu zei dat een paar dorpen aan de westkant van Tonga zeer zwaar getroffen waren.

"Ik zal niet zeggen dat wij meer doden verwachten, maar terwijl wij spreken probeert de regering naar de andere eilanden te vliegen om ze te controleren," zei zij.