Door Even terug naar de kern van de zaak. De achtergrond: een sector van groot symbolisch belang verzwakt door de elektrische omwenteling, en een verzwakte arbeidersklasse die haar verloren liefde voor vakbondsgevechten herwint. De omgeving: het sterk geïndustrialiseerde midwesten van de VS en de politieke sleutelstaat Michigan. Centraal staan drie autoreuzen - Ford, General Motors en Stellantis - die achterblijven bij de behendigheid en durf van nieuwkomer Tesla die zich geconfronteerd zien met een bijzonder machtige vakbond (de UAW) met 700.000 leden in haar gelederen. Achter de schermen hengelen de twee vaandeldragers van de Amerikaanse electorale verdeeldheid (Joe Biden en Donald Trump) gretig naar sympathie. Soms zijn ze toeschouwer in het verhaal, soms een speler. In de gang: Elon Musk, altijd klaar om het vuurtje op te stoken.
Aanvankelijk werd een "simpele" vraag om een herwaardering van de loonvoorwaarden, zij het een substantiële (de eis was 30 tot 40 % verhoging, terwijl het mediane loon voor werknemers in de industrie sinds 1979 slechts met 9 % is gestegen), geweigerd door de autofabrikanten, die gevangen zitten tussen twee stoelen wegens de felle concurrentie (binnenlands, elektrisch, Chinees) en die aan de vooravond staan van een diepgaande transformatie van hun bedrijven. Toch, het moet gezegd, maakten zij de afgelopen jaren uitzonderlijke winsten.
De confrontatie nam vervolgens een nationale dimensie aan. Tegen een achtergrond van inflatie, stijgende ongelijkheid en een diepe ontkoppeling van productiviteit en verloning liet men de presidentiële duellisten de ring betreden. De reden: 75 % van de Amerikanen zou de stakingsbeweging steunen en 71 % het werk van vakbonden. Een niveau dat in meer dan vier decennia niet meer is gezien.
Die kwestie speelt dus ook mee. In een intens gepolariseerd Amerika botsen voor- en tegenstanders van de vakbonden op elk maatschappelijk niveau: op schoolpleinen, bij koffieautomaten, in raden van bestuur. Een zegen voor het presidentiële kamp, dat met een studie zwaait: de loonkloof tussen een vakbondslid en een niet-vakbondslid met hetzelfde professionele profiel is 15 % in het voordeel van het vakbondslid, zonder de secundaire voordelen mee te tellen. En voor Joe Biden, die zijn steun ging tonen voor de stakers, met een UAW-pet op zijn oren.
Het was ook een buitenkansje voor Elon Musk, die zich in zijn eigen Tesla-fabrieken niet druk maakte om de wensen van de basis, en van het trage tempo van de collega’s gebruik maakte om zijn voorsprong te vergroten. Ten slotte is het een buitenkansje voor Donald Trump, die zich zo een platform verschaft om de standpunten en economische en politieke prestaties van zijn oude tegenstander te bagatelliseren, en de steun van deze electorale basis, die historisch aan zijn zijde stond, te verzekeren.
Ford deed al aanzienlijke toegevingen aan enkele van de eisen van zijn menselijke kapitaal, maar dat volstond niet. Verhitte discussies woeden nog bij GM en Stellantis. Eén ding is alvast zeker: de hernieuwde kracht van de vakbondsbeweging schudt alle deelnemers in deze grote puinhoop door elkaar. Tien dagen staking in de drie grote fabrieken zou de Amerikaanse economie tot 5 miljard dollar aan gederfde inkomsten kunnen kosten. En de onrust zou zich kunnen verspreiden naar andere autofabrikanten, net nu een belangrijk seizoen voor de autoverkoop eraankomt.
