Eén zoontje van zeven slaapt in zijn armen vanwege het trauma van het horen van explosies voordat ze in januari uit de buitenwijken van de Soedanese hoofdstad Khartoem vluchtten.

Een jaar van oorlog tussen het Soedanese leger en de paramilitaire Snelle Strijdkrachten (RSF) heeft meer dan 8,5 miljoen mensen uit hun huizen verdreven, waardoor de grootste ontheemdencrisis ter wereld is ontstaan en families meerdere keren ontworteld zijn geraakt omdat mensen proberen te vluchten naar buurlanden met hun eigen economische en veiligheidsproblemen.

Financiële problemen hebben ertoe geleid dat sommigen zijn teruggekeerd naar de door oorlog geteisterde hoofdstad.

"Ergens veilig zijn is het belangrijkste," zegt Ismail, 42 jaar. "We denken niet eens aan onderwijs omdat de economische situatie dat niet toelaat. Als ouder heeft dat echt invloed op je, maar we zijn hulpeloos."

De oorlog in Soedan brak uit op 15 april 2023, over een geplande politieke overgang waarbij het leger, geleid door Abdel Fattah al-Burhan, en de RSF, geleid door Mohamed Hamdan Dagalo, bekend als Hemedti, streden om hun belangen te beschermen.

De gevechten verscheurden de hoofdstad en ontketenden golven van etnisch geweld in de westelijke regio van Darfur, voordat ze zich verspreidden naar andere gebieden, waaronder de deelstaat Gezira, een belangrijke landbouwregio die een steunpunt werd waar velen hun toevlucht hadden gezocht.

Toen de RSF in december de hoofdstad Wad Madani binnenviel, en net als in de hoofdstad wijken plunderde en bezette, werden velen voor de tweede keer ontworteld.

ALLES KWIJT

Ahmed, 50, die met zijn vrouw en vier kinderen uit de hoofdstad gevlucht was toen de oorlog begon, zei dat RSF-troepen hen uit een auto trokken toen ze probeerden te ontsnappen uit Wad Madani om het voertuig in beslag te nemen.

Ze gingen oostwaarts naar al-Gedaref, waar zijn 75-jarige schoonmoeder stierf na de zware tocht van drie dagen. Daarna betaalden ze smokkelaars om naar Egypte te komen, dat vorig jaar de visumvrije toegang voor vrouwen, kinderen en mannen boven de 50 opschortte toen de Soedanezen de grens overstaken.

"Door Al-Burhan en Hemedti werd ons leven volledig verwoest. We hebben alles verloren wat we bezaten," zei Ahmed, die telefonisch vanuit Caïro sprak. Hij wilde bij zijn voornaam geïdentificeerd worden om problemen met de Egyptische autoriteiten te voorkomen.

In Soedan waren al meer dan drie miljoen mensen dakloos als gevolg van eerdere conflicten vóór de huidige oorlog, vooral in Darfur, waar de RSF en haar bondgenoten de afgelopen 12 maanden beschuldigd zijn van wijdverspreid geweld dat ze hun rivalen in de schoenen hebben geschoven.

Hoewel delen van het land, dat qua oppervlakte het op twee na grootste van Afrika is, relatief ongeschonden zijn gebleven, zijn veel ontheemden afhankelijk van liefdadigheid naarmate de omstandigheden verslechteren en bijna 5 miljoen mensen te kampen hebben met extreme honger.

De gezondheidszorg in Soedan is ingestort, waardoor ziekten als mazelen en cholera kunnen uitbreken. Hulporganisaties zeggen dat het leger de toegang voor humanitaire hulp beperkt, en dat de weinige hulp die erdoor komt het risico loopt geplunderd te worden in de door de RSF gecontroleerde gebieden.

BUITENGEWOON LIJDEN

Beide partijen hebben ontkend dat ze de hulpverlening belemmeren. Maar ter plaatse hebben vrijwilligers gerunde "noodlokalen", die verbonden zijn aan de pro-democratische netwerken van de opstand die de autocratische voormalige leider Omar al-Bashir in 2019 ten val bracht, minimale voedselrantsoenen moeten verstrekken en enkele basisdiensten draaiende moeten houden.

Ismail Kharif, een 37-jarige boer die in een kamp voor ontheemden woont in de buurt van El Fasher, de hoofdstad van Noord-Darfur, zei dat de mensen daar gevaar liepen door gevechten en aan represailles van beide kanten blootgesteld werden als ze probeerden te verhuizen, terwijl ze afgesneden waren van gezondheidszorg, regelmatige voedselvoorraden en telefoonnetwerken.

Aan de andere kant van het land, in Port Sudan, hebben tienduizenden mensen onderdak gezocht onder controle van het leger, maar ze vragen zich af wat hen te wachten staat.

"Je kunt je niet voorstellen dat je op een dag zo zult leven," zei Mashaer Ali, een 45-jarige moeder van drie kinderen uit de hoofdstad, die in een ontheemdencentrum in de stad aan de Rode Zee woont. "Is dit de realiteit?" zei ze. "Het is heel, heel moeilijk."

De oorlog heeft geleid tot "een van de ergste ontheemden en humanitaire crises ter wereld, en een van de meest verwaarloosde en genegeerde bijna, hoewel de implicaties, de repercussies en het lijden van de mensen vrij buitengewoon zijn," zei Filippo Grandi, Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties, in een interview.

Hij waarschuwde dat meer Soedanese vluchtelingen naar Europa zouden kunnen gaan als er geen hulp wordt geboden.

De ontheemdencrisis duurt voort nu interventie door mogendheden als de Verenigde Arabische Emiraten en Iran het conflict dreigt te verlengen en de regio rond Soedan dreigt te destabiliseren.

Honderdduizenden zijn overgestoken naar Egypte, Tsjaad en Zuid-Sudan, en kleinere aantallen zijn gevlucht naar Ethiopië en de Centraal-Afrikaanse Republiek.

Onlangs werd de olie-export van Zuid-Sudan, die door Sudan loopt en een belangrijke bron van inkomsten is, stilgelegd als gevolg van de oorlog.

Dat leidde tot een stijging van de prijzen, aldus Imad Mohieldin, een gitarist die in Soedan bekend staat als Imad Babo en die net als anderen worstelt om rond te komen in de hoofdstad van Zuid-Soedan, Juba.

"Mijn beroep en mijn leven is muziek ... (maar) er is geen plaats voor muziek in oorlogstijd," vertelde hij Reuters per telefoon. "Nu zoeken we hoop in het onbekende."