Het besluit van Paul Givan kan de besprekingen tussen de EU en Groot-Brittannië bemoeilijken om een politiek verdeeld Noord-Iers protocol over dergelijke handel, dat twee jaar geleden door Londen werd goedgekeurd als onderdeel van zijn uittreding uit de EU, te herzien.

Het protocol hield Noord-Ierland in de interne markt van de EU voor goederen om een politiek gevoelige open grens met EU-lidstaat Ierland te behouden. Daardoor ontstond echter een effectieve grens in de Ierse Zee, wat de pro-Britse unionisten in de provincie boos maakte en de Britse regering ertoe aanzette te proberen de overeenkomst die zij had ondertekend te herschrijven.

De spanningen over de regelingen laaiden woensdag weer op toen landbouwminister Edwin Poots, net als Givan lid van de pro-Brexit Democratic Unionist Party (DUP), opdracht gaf de controles op de agro-voedingsmiddelen stop te zetten.

Het bevel van Poots werd niet onmiddellijk uitgevoerd. Zijn departement zei dat ambtenaren de instructie niet geweigerd hadden, maar "de bredere implicaties van het voldoen aan het verzoek van de minister aan het overwegen waren." Handelsorganisaties meldden dat er nog steeds goederen in Noord-Ierse havens werden geïnspecteerd.

"Nu is het moment gekomen waarop wij zeggen: 'Genoeg'", zei DUP-leider Jeffrey Donaldson, lid van het Britse parlement, in een toespraak.

"Het is ons duidelijk dat het protocol een existentiële bedreiging vormt voor de toekomst van de plaats van Noord-Ierland binnen de Unie (van de vier naties van het Verenigd Koninkrijk). Hoe langer het protocol blijft bestaan, hoe meer het de Unie zelf zal schaden."

De DUP heeft maandenlang gedreigd de controles en het regionale bestuur te frustreren vanwege haar felle verzet tegen het protocol, dat volgens haar een wig drijft tussen de regio en de rest van het VK aan de overkant van de Ierse Zee.

Een kleine meerderheid van de Noord-Ierse kiezers vindt het protocol per saldo een "goede zaak", zo bleek uit een regelmatige opiniepeiling over dit onderwerp in oktober, een sterke stijging ten opzichte van vier maanden eerder.

VERVROEGDE VERKIEZINGEN?

Poots' poging om sommige goederencontroles op douaneposten te stoppen, leidde tot waarschuwingen van Ierland, Duitsland en de Europese Commissie, de uitvoerende macht van de EU, om ermee te stoppen.

"Het is een absolute schending van het internationale recht," zei Mairead McGuinness, commissaris voor financiële diensten van de Europese Unie en Iers vertegenwoordiger in de uitvoerende macht, tegen de nationale omroep RTE.

Een woordvoerder van premier Boris Johnson zei dat de regering wilde dat de Noord-Ierse politici de kwestie van de controles in eerste instantie zouden oplossen, maar dat zij de juridische positie in het oog hield.

Johnson voegde eraan toe dat het "gekkenwerk" was om controles te houden en dat een verstandige oplossing nodig was.

Londen en Brussel zijn al maanden in gesprek om de impasse over het protocol te doorbreken. De Britse minister van Buitenlandse Zaken Liz Truss zei donderdag dat er dringend vooruitgang moest worden geboekt, nadat zij met haar onderhandelingspartner, vice-voorzitter van de Europese Commissie Maros Sefcovic, had gesproken.

In Belfast zal de stap van Givan eens te meer de besluitvorming in Noord-Ierland verlammen, drie maanden voor de verkiezingen.

Het leidde al snel tot het automatische aftreden van vice-eerste minister Michelle O'Neill van de Iers-nationalistische en pro-EU rivalen van de DUP, Sinn Fein, die voorstander is van de Ierse eenmaking.

De Noord-Ierse minister Brandon Lewis van de Britse regering zei dat hij zeer teleurgesteld was over het ontslag van Givan en drong er bij de DUP op aan om de eerste minister "onmiddellijk" in zijn ambt te herstellen.

Hoewel de omwenteling niet noodzakelijk tot vervroegde verkiezingen zal leiden, heeft Sinn Fein er wel toe opgeroepen. Opiniepeilingen suggereren dat Sinn Fein de DUP zal passeren om voor het eerst de grootste partij van Noord-Ierland te worden.

Groot-Brittannië stemde in een referendum in 2016 met 52-48% voor het verlaten van de EU, maar in Noord-Ierland was de marge 56-44% voor het blijven in het blok.