Raisi kwam om het leven toen een helikopter die hem vervoerde na een bezoek aan de grens met Azerbeidzjan neerstortte in bergachtig terrein, waarbij alle inzittenden omkwamen, aldus een hoge Iraanse functionaris. Minister van Buitenlandse Zaken Hossein Amirabdollahian behoorde tot de slachtoffers.
Raisi, die in 2021 in een streng gecontroleerde stemming tot president werd verkozen, nam een harde houding aan tijdens de nucleaire onderhandelingen. Hij zag een kans om een brede verlichting van de Amerikaanse sancties te krijgen in ruil voor slechts bescheiden beperkingen op de steeds geavanceerdere technologie van Iran.
De Iraanse hardliners waren aangemoedigd door de chaotische terugtrekking van het Amerikaanse leger uit buurland Afghanistan en de beleidswisselingen in Washington.
In 2018 had de toenmalige president van de VS, Donald Trump, de overeenkomst die Teheran met de zes mogendheden had gesloten, verbroken en strenge Amerikaanse sancties tegen Iran ingesteld, wat Teheran ertoe aanzette om de nucleaire beperkingen van de overeenkomst geleidelijk te schenden.
Indirecte gesprekken tussen Teheran en de regering van de Amerikaanse president Joe Biden om de overeenkomst nieuw leven in te blazen, zijn vastgelopen.
Het hardline standpunt van Raisi was ook duidelijk in de binnenlandse politiek. Een jaar na zijn verkiezing gaf de clericus in het middenkader opdracht om de Iraanse "hijab- en kuisheidswet", die de kleding en het gedrag van vrouwen beperkt, strenger te handhaven.
Binnen enkele weken stierf een jonge Koerdische Iraanse vrouw, Mahsa Amini, in hechtenis nadat ze door de zedenpolitie was gearresteerd omdat ze die wet zou hebben overtreden.
De maandenlange protesten in het hele land vormden een van de grootste uitdagingen voor de Iraanse klerikale machthebbers sinds de Islamitische Revolutie van 1979.
Honderden mensen werden gedood, volgens rechtengroeperingen, waaronder tientallen veiligheidsagenten die deel uitmaakten van het harde optreden tegen de demonstranten. "Daden van chaos zijn onaanvaardbaar," benadrukte de president.
Hoewel hij een politieke nieuweling is, kreeg Raisi de volledige steun voor het nucleaire standpunt en het veiligheidsoptreden van zijn beschermheer, de sterk antiwesterse Opperste Leider Ayatollah Ali Khamenei.
Khamenei, en niet de president, heeft het laatste woord over alle belangrijke beleidsmaatregelen in het tweeledige politieke systeem van Iran, dat verdeeld is tussen het klerikale establishment en de regering.
Maar de verkiezingsoverwinning van Raisi, nadat conservatieve en gematigde rivalen met zwaargewichten werden gediskwalificeerd door een hardline toezichtsorgaan, bracht alle takken van de macht in Iran onder controle van hardliners die loyaal zijn aan Khamenei en versterkte Raisi's kansen om hem ooit op te volgen als Opperste Leider.
De wijdverspreide protesten tegen het klerikale bewind en het feit dat hij er niet in geslaagd is om de worstelende Iraanse economie, die door Westerse sancties en wanbeheer wordt belemmerd, om te buigen, kunnen zijn populariteit in eigen land echter hebben aangetast.
STEUNPILAAR VAN HET SYSTEEM
Als jonge officier van justitie in Teheran zat Raisi in een panel dat toezicht hield op de executie van honderden politieke gevangenen in de hoofdstad in 1988, toen de achtjarige oorlog van Iran met Irak op zijn einde liep.
Inquisities die bekend staan als "doodscomités" werden overal in Iran opgericht en bestonden uit religieuze rechters, aanklagers en ambtenaren van het ministerie van Inlichtingen om te beslissen over het lot van duizenden gevangenen in willekeurige processen die slechts een paar minuten duurden, volgens een rapport van Amnesty International.
Hoewel het aantal doden in heel Iran nooit is bevestigd, schat Amnesty het op minimaal 5000.
Gevraagd naar beschuldigingen dat hij een rol zou hebben gespeeld in de doodvonnissen, zei Raisi tegen verslaggevers in 2021: "Als een rechter, een aanklager, de veiligheid van het volk heeft verdedigd, moet hij worden geprezen ... Ik ben er trots op dat ik de mensenrechten heb verdedigd in elke functie die ik tot nu toe heb bekleed."
Hij is opgeklommen in de gelederen van de Shi'itische moslimgeestelijkheid van Iran en werd in 2019 door Khamenei benoemd tot hooggeplaatste hoofd van de rechterlijke macht. Kort daarna werd hij ook verkozen tot plaatsvervangend voorzitter van de Vergadering van Experts, het 88 leden tellende klerikale orgaan dat verantwoordelijk is voor de verkiezing van de volgende Opperste Leider.
"Raisi is een steunpilaar van een systeem dat mensen gevangenzet, martelt en doodt omdat ze het lef hebben om het staatsbeleid te bekritiseren," zei Hadi Ghaemi, uitvoerend directeur van de in New York gevestigde belangenorganisatie Center for Human Rights in Iran (CHRI). Iran ontkent het martelen van gevangenen.
Raisi deelde met Khamenei een diep wantrouwen jegens het Westen. Als populist tegen corruptie steunde hij Khamenei's streven naar zelfvoorziening in de economie en zijn strategie om proxystrijdkrachten in het Midden-Oosten te steunen.
Toen vorige maand een raketaanval hoge officieren van de Iraanse Revolutionaire Garde in de Iraanse ambassade in Damascus doodde, reageerde Iran met een ongekend maar grotendeels onsuccesvol direct luchtbombardement op Israël.
Raisi zei dat elke Israëlische vergelding tegen Iraans grondgebied ertoe zou kunnen leiden dat er niets meer over is van het "Zionistische regime".
Raisi was 10 jaar lang plaatsvervangend hoofd van de rechterlijke macht voordat hij in 2014 werd benoemd tot procureur-generaal. Vijf jaar later legden de VS hem sancties op wegens mensenrechtenschendingen, waaronder de executies in 1980.
Raisi streefde naar het presidentschap, maar verloor in 2017 van de pragmatische Hassan Rouhani. Zijn mislukking werd algemeen toegeschreven aan een audiotape uit 1988 die in 2016 opdook en waarin zijn rol in de executies van 1988 zou zijn benadrukt.
In de opname sprak wijlen Ayatollah Hossein Ali Montazeri, toen plaatsvervangend opperste leider, over de moorden. Montazeri's zoon werd gevangen gezet voor het vrijgeven van de tape.
Raisi werd in 1960 geboren in een religieuze familie in de heilige Shi'itische moslimstad Mashhad in Iran. Op 5-jarige leeftijd verloor hij zijn vader. Toch trad hij in diens voetsporen om geestelijke te worden.
Als jonge student aan een religieus seminarie in de heilige stad Qom nam Raisi tijdens de revolutie van 1979 deel aan protesten tegen de door het Westen gesteunde Sjah. Later werd hij door zijn contacten met religieuze leiders in Qom een betrouwbare figuur in de rechterlijke macht.
