WIE HEEFT DE LEIDING GEHAD IN SUDAN?

Soedan begon zijn moeizame overgang naar democratie nadat militaire generaals in april 2019 tijdens een volksopstand de lang regerende alleenheerser Omar al-Bashir hadden afgezet. Bashir, een lang door het Westen gemeden islamist, had het land bijna drie decennia lang bestuurd.

In een akkoord van augustus 2019 stemde het leger ermee in de macht te delen met burgers in de aanloop naar verkiezingen. Die regeling werd abrupt stopgezet door een staatsgreep in 2021, die een nieuwe campagne van massale pro-democratische demonstraties in heel Soedan op gang bracht.

WAAR LIGT HET MACHTSEVENWICHT?

Het leger is sinds de onafhankelijkheid in 1956 een dominante kracht in Soedan: het pleegt staatsgrepen, voert interne oorlogen en vergaart economische belangen.

Tijdens de machtsdeling van 2019-21 was het wantrouwen tussen de militaire en civiele partijen groot.

De burgerlijke partij haalde haar legitimiteit uit een veerkrachtige protestbeweging en steun van delen van de internationale gemeenschap.

Het leger kreeg interne steun van rebellengroeperingen die profiteerden van een vredesakkoord voor 2020 en van veteranen van de regering van Bashir die na de staatsgreep terugkeerden naar de ambtenarij.

Door de staatsgreep kreeg het leger weer de leiding, maar het werd geconfronteerd met wekelijkse demonstraties, een hernieuwd isolement en toenemende economische problemen.

Generaal Mohamed Hamdan Dagalo, hoofd van de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF) en sinds 2019 plaatsvervangend leider van de Sudanese regeringsraad, schaarde zich achter het plan voor een nieuwe overgang, waardoor de spanningen met het hoofd van de regeringsraad en legerleider Abdel Fattah al-Burhan aan de oppervlakte kwamen. Dagalo is beter bekend als Hemedti.

WAT ZIJN DE BREUKLIJNEN?

Een centrale oorzaak van de spanningen sinds de opstand is de eis van burgers om toezicht te krijgen op het leger en om de machtige RSF in het reguliere leger te integreren.

Burgers hebben ook gevraagd om de overdracht van lucratieve militaire holdings in de landbouw, handel en andere sectoren, een cruciale machtsbron voor een leger dat militaire acties vaak heeft uitbesteed aan regionale milities.

Een ander twistpunt is het streven naar gerechtigheid in verband met beschuldigingen van oorlogsmisdaden door het leger en zijn bondgenoten in het conflict in Darfur vanaf 2003. Het Internationaal Strafhof (ICC) wil Bashir en andere Soedanese verdachten berechten.

Er wordt ook gezocht naar gerechtigheid voor de moorden op pro-democratische demonstranten op 3 juni 2019, waarbij militairen betrokken zijn. Activisten en burgergroeperingen zijn woedend over de vertraging van een officieel onderzoek. Daarnaast willen zij gerechtigheid voor ten minste 125 mensen die sinds de staatsgreep van 2021 tijdens protesten door veiligheidstroepen zijn gedood.

HOE ZIT HET MET DE ECONOMIE?

Een steeds erger wordende economische crisis, waardoor de munt kelderde en er regelmatig tekorten aan brood en brandstof ontstonden, was een belangrijke aanleiding voor de val van Bashir.

De overgangsregering van 2019-21 voerde onder toezicht van het Internationaal Monetair Fonds snel strenge hervormingen door in een geslaagde poging om schuldverlichting te krijgen en buitenlandse financiering aan te trekken.

Maar na de staatsgreep van 2021 werden miljarden dollars aan internationale steun en schuldverlichting bevroren, waardoor ontwikkelingsprojecten werden stopgezet, de nationale begroting onder druk kwam te staan en de toch al nijpende humanitaire situatie nog verder verslechterde.

WAT IS HET REGIONALE BEELD?

Soedan ligt in een onstabiele regio en grenst aan de Rode Zee, de Sahel en de Hoorn van Afrika. Zijn strategische ligging en landbouwrijkdom hebben regionale machtsspelletjes aangetrokken, wat de kansen op een succesvolle overgang bemoeilijkt.

Verschillende buurlanden van Soedan, waaronder Ethiopië, Tsjaad en Zuid-Soedan, zijn getroffen door politieke omwentelingen en conflicten. Met name de relatie van Sudan met Ethiopië is gespannen vanwege betwiste landbouwgrond langs hun grens, vanwege het conflict in de regio Tigray dat tienduizenden vluchtelingen naar Sudan heeft gedreven, en vanwege de Grote Ethiopische Renaissance Dam.

Regionale zwaargewichten Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten hebben de overgang van Soedan gezien als een manier om de islamistische invloed in de regio terug te dringen. Samen met de Verenigde Staten en Groot-Brittannië vormen zij de "Quad", die samen met de Verenigde Naties en de Afrikaanse Unie bemiddeling in Soedan heeft gesponsord. Westerse mogendheden vrezen de mogelijkheid van een Russische basis aan de Rode Zee, waarvoor de Soedanese militaire leiders openstaan.

Egypte, dat diepe historische banden heeft met Soedan en nauwe betrekkingen onderhoudt met zijn leger, heeft een alternatief traject gevolgd met groepen die de staatsgreep van 2021 steunden.