De 24-jarige verheugde zich erop haar studie aan de particuliere Gawharshad Universiteit in Kaboel te kunnen hervatten, maar te midden van een economische ineenstorting die miljoenen Afghanen in armoede heeft gestort, kan zij het zich niet veroorloven terug te gaan.

"Ik ben zo blij om mijn universiteit te zien," zei zij, terwijl zij op een recente zonnige dag langs haar oude campus liep.

"Maar ik wou dat ik mijn studie kon voortzetten, dat ik tijd kon doorbrengen met mijn klasgenoten en leraren, en dat ik naar de bibliotheek kon gaan om te studeren."

Hoewel de harde islamitische Taliban vrouwen weer toelaten in de colleges - meisjes en vrouwen werden van onderwijs uitgesloten toen zij de laatste keer regeerden - moet Bayat zich in plaats daarvan concentreren op het zorgen voor voedsel en onderdak voor haar gezin van negen.

Een abrupte stopzetting van de meeste hulp aan Afghanistan nadat de Taliban in augustus de macht hadden gegrepen, heeft het land in een crisis gestort.

De parken van Kaboel zijn sloppenwijken geworden doordat mensen van het platteland hulp zoeken; ondervoede pasgeborenen vullen de ziekenhuisafdelingen; tegen de tweede helft van 2022 zou 97 procent van de Afghanen onder de armoedegrens kunnen leven, aldus het ontwikkelingsagentschap van de Verenigde Naties.

De gevolgen voor vrouwen zijn onevenredig groot.

Uit de gegevens blijkt dat vrouwen de laatste maanden meer banen zijn kwijtgeraakt dan mannen - sommigen werden uit het werk gegooid door de beperkingen van de Taliban onmiddellijk na hun verovering - en sommige rechten die gedurende 20 jaar van door het Westen gesteunde regeringen werden gewonnen, zijn teruggedraaid.

Bayat financierde vroeger haar studie met haar baan bij een plaatselijk medianetwerk, waar zij 12.000 Afghanen ($132) per maand verdiende.

Maar nadat zij en haar moeder hun baan verloren, beheert Bayat nog slechts 8.000 Afghani's door samen met haar zusters traditionele kleding te maken - geld dat moet opgaan om het hele gezin te onderhouden.

"Wij zijn bezorgd dat Waheeda haar studies niet kan voortzetten," vertelde haar moeder, Marzia, aan Reuters in hun huis met drie slaapkamers in het westen van de hoofdstad. "Zij is een hardwerkend meisje. Ik wou dat ik wat geld kon vinden, zodat (zij) verder kon gaan."

Het Ministerie van Hoger Onderwijs heeft niet geantwoord op vragen over de gevolgen van de economische crisis voor de vrouwenstudies en welke beperkingen eventueel zouden worden opgelegd aan vrouwelijke studenten wanneer zij naar de klas terugkeren.

VROUWEN HIT HARD

Er zijn geen officiële cijfers die aantonen hoeveel Afghanen - mannen of vrouwen - de universiteit hebben verlaten als gevolg van de economische druk. Onder de vrouwen schijnt het uitvalpercentage hoog te zijn.

Reuters sprak met 15 vrouwelijke universiteitsstudenten in het hele land, onder meer in Kaboel, Herat in het westen en Nangarhar en Laghman in het oosten, van wie er acht zeiden dat zij afhaakten wegens financiële moeilijkheden.

Drie anderen zeiden dat zij met problemen te kampen hadden, waardoor zij gedwongen waren hun collegetijden in te korten en te overwegen te vertrekken.

"De humanitaire crisis is een crisis van de rechten van de vrouw," zei Heather Barr, associate director vrouwenrechten bij Human Rights Watch. "Vrouwen en meisjes zijn onevenredig zwaar getroffen door de economische crisis."

Zij zei dat zowel de behandeling van vrouwen door de Taliban als het falen van de internationale gemeenschap om de economische crisis aan te pakken, hieraan te wijten zijn.

Voor sommige studenten zijn de familieleden die eens hun opleiding steunden, daartoe niet meer in staat.

"Ik wilde mijn volk dienen ... maar nu kan ik niet verder," zei Mahtab, studente psychologie in Herat, die alleen haar voornaam opgaf uit bezorgdheid om de veiligheid van haar familie.

Haar oudere zus heeft ooit haar studie gefinancierd, zei zij, maar zij is haar baan kwijtgeraakt op de communicatieafdeling van het bureau van de verdreven president.

Toen zij door de Taliban werd herkend als deelneemster aan vrouwenprotesten nadat deze weer aan de macht waren gestormd, besloot de zus het land te ontvluchten uit vrees voor represailles.

De Verenigde Naties en sommige regeringen hebben alarm geslagen over represailles tegen vrouwenrechtenactivisten, waaronder de verdwijning van verscheidene in de afgelopen maanden. De Taliban hebben gezegd dat zij de verdwijningen aan het onderzoeken zijn.

Sommige vrouwen die weer lessen willen gaan volgen aan openbare instellingen, die zaterdag in Kaboel weer opengaan nadat zij in andere streken op 2 februari zijn herbegonnen, vrezen dat mannen en vrouwen gescheiden zullen worden, dat de keuze van vakken beperkt zal worden en dat burqas verplicht zullen worden gesteld.

In sommige delen van het land, waar de universiteiten reeds heropend zijn, waren dergelijke praktijken reeds van kracht, als uiting van de meer conservatieve normen van het gebied.

In andere, waaronder betrekkelijk liberale centra als Kaboel en Herat, heerst nog onzekerheid over de regels voor vrouwen in de klas en op de campus.

"Als de Taliban mij dwingen een burqa te dragen, blijf ik liever thuis dan dat ik naar de universiteit ga," zei de 20-jarige psychologiestudente en inwoonster van Kabul Anahita.

DE TIJD TERUGDRAAIEN

De uitbreiding van de rechten van de vrouw, vooral in de steden, werd beschouwd als een van de belangrijkste resultaten van de westerse militaire en financiële interventie in Afghanistan na de door de VS geleide oorlog die de laatste Taliban-regering in 2001 ten val bracht.

Tot dan toe waren, naast het onderwijsverbod, bijna alle banen verboden voor vrouwen en konden zij alleen van huis gaan als zij vergezeld waren van een mannelijk familielid en een alles omhullende burqa droegen.

Dankzij aanzienlijke investeringen in meisjesscholen en gerichte maatregelen aan de universiteiten, zoals het reserveren van plaatsen voor vrouwen in de rechten- en ingenieursstudies, slaapzalen voor vrouwen en kinderopvangcentra, konden duizenden vrouwen hun diploma behalen.

Volgens cijfers van het door de Wereldbank gefinancierde Higher Education Development Program bedroeg het aantal vrouwelijke inschrijvingen in 2020 ongeveer 24% van het totaal aantal ingeschrevenen aan openbare universiteiten, dat wil zeggen ruwweg 21.000 vrouwen. Nog veel meer studeren aan particuliere instituten.

Sancties tegen enkele hooggeplaatste Taliban-leden, naast bezorgdheid over de mensenrechten en het gebrek aan inclusiviteit in de regering, hebben de regering in feite afgesneden van internationale financiering en van miljarden dollars aan reserves van de Afghaanse centrale bank die in het buitenland worden aangehouden.

De Taliban heeft de plannen van Washington voor de 7 miljard dollar aan op Amerikaans grondgebied bevroren tegoeden een "onrechtvaardigheid" genoemd jegens het Afghaanse volk.

Het ontwikkelingsagentschap van de Verenigde Naties voorspelt dat het jaarlijkse inkomen per hoofd van de bevolking in Afghanistan zou kunnen dalen van 508 dollar in 2020 tot 350 dollar in 2022.

Uit sommige gegevens blijkt dat de crisis vrouwen hard treft. Volgens een rapport van de Internationale Arbeidsorganisatie is de werkgelegenheid voor Afghaanse vrouwen in het derde kwartaal van 2021 met naar schatting 16% gedaald, tegenover 6% voor mannen.

De sombere vooruitzichten op een baan zijn een bron van zorg voor veel vrouwelijke universiteitsstudenten.

Woordvoerder Abdulrahman Habib van het ministerie van Economie zei dat de opschorting van de buitenlandse hulp aan Afghanistan de financiering van organisaties die vrouwen steunen heeft getroffen, wat tot banenverlies heeft geleid.

"Het ministerie van economie heeft een beleid opgesteld dat zakenvrouwen steunt," zei hij. "Wij zullen ons best doen om alles (...) te verstrekken wat zij nodig hebben om hen aan te moedigen en te steunen bij het opnieuw opstarten van hun activiteiten en bedrijven."

Hij voegde eraan toe dat er vrouwen waren die zonder problemen voor de Talibanregering werkten.

Roma Gul, een derdejaars studente politieke wetenschappen in de oostelijke provincie Nangarhar, ziet zich voor grote problemen gesteld om haar studie te voltooien.

Haar deeltijdbaan als lerares dekt nauwelijks de 3.000 Afghaanseis aan maandelijkse vervoerskosten die zij moet betalen om tussen huis, werk en campus te komen. Er blijft slechts 1.000 Afghaanseis per maand over om voor boeken, schrijfgerei en bijdragen aan de huur van haar familie te betalen.

Haar werk is elke dag om 13.00 uur afgelopen, zodat zij zich naar de campus moet haasten om de laatste twee lesuren te halen, nadat zij de ochtendsessie heeft gemist. Maar zij is nog steeds dankbaar dat de universiteit weer open is gegaan.

"Ik ben vastbesloten om mijn school af te maken, ondanks de problemen," zei zij.