De Internationale Organisatie voor Atoomenergie (IAEA) waarschuwt al lange tijd voor de risico's van een ramp in Zaporizja, de grootste kerncentrale van Europa, en dringt erop aan dat er een einde komt aan de gevechten in het gebied.
De centrale ligt slechts 500 km van de plaats van 's werelds ergste kernramp, de ramp in Chornobyl in 1986.
Welk nucleair materiaal bevindt zich in de Zaporizja-fabriek, wat zijn de risico's en waarom vechten Rusland en Oekraïne erom?
WAT IS HET EN WAT WAS DE CAPACITEIT?
De Zaporizja-kerncentrale heeft zes VVER-1000 V-320 watergekoelde en watergemodereerde reactoren van sovjetontwerp die Uranium 235 bevatten. Ze werden allemaal in de jaren 80 gebouwd, hoewel de zesde pas halverwege de jaren 90 online kwam na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie.
Op één na zijn alle reactoren in "cold shutdown". Reactoreenheid 4 staat in "hete stilstand", voornamelijk voor verwarmingsdoeleinden.
Directeur-generaal Rafael Grossi van de IAEA zegt dat het uitvechten van een oorlog rond een kerncentrale de nucleaire veiligheid en beveiliging in "constant gevaar" heeft gebracht.
WAT GEBEURDE ER OP 7 APRIL?
Het Russische staatskernbedrijf Rosatom zei dat Oekraïne de centrale zondag drie keer heeft aangevallen met drones, waarbij eerst drie gewonden vielen in de buurt van een kantine, daarna een vrachtzone en vervolgens de koepel boven reactor nr. 6.
IAEA-experts op de locatie gingen naar de drie locaties van de aanvallen en bevestigden dat er een aanval was geweest.
"Russische troepen vielen aan op wat een naderende drone leek te zijn," zei de IAEA. "Dit werd gevolgd door een explosie in de buurt van het reactorgebouw."
"Hoewel het team tot nu toe geen structurele schade aan systemen, structuren en componenten heeft waargenomen die belangrijk zijn voor de nucleaire veiligheid of beveiliging van de centrale, rapporteerden ze kleine oppervlakkige schroeiplekken aan de bovenkant van het dak van de reactorkoepel van eenheid 6 en krassen op een betonnen plaat die de primaire opslagtanks voor make-up water ondersteunt," zei de IAEA.
De IAEA zei niet direct wie er schuld had aan de aanvallen.
Een Oekraïense inlichtingenofficial zei dat Kiev niets te maken had met de aanvallen op het station en suggereerde dat ze het werk waren van de Russen zelf.
WAT ZIJN DE RISICO'S?
Russische troepen namen begin maart 2022 de controle over de centrale over, weken nadat ze Oekraïne waren binnengevallen. Speciale Russische militaire eenheden bewaken de faciliteit en een eenheid van het Russische staatskernbedrijf Rosatom beheert de centrale.
De insluitingsstructuren van kernreactoren, zoals die van Zaporizja, zijn gemaakt van gewapend beton met een stalen bekleding dat ontworpen is om de impact van een klein neerstortend vliegtuig te weerstaan, dus er is weinig direct gevaar van een kleine aanval op deze structuren.
Een studie van het Amerikaanse Ministerie van Energie uit 1989 stelde vast dat het model van de insluitingsstructuur dat in Zaporizja wordt gebruikt "kwetsbaarheden vertoont voor de gevolgen van een vliegtuigcrash" en dat een straaljager die naar beneden stort in de koepel, waar de structuur dunner is, de koepel zou kunnen binnendringen, waardoor brokken beton en onderdelen van vliegtuigmotoren naar binnen zouden vallen.
Externe elektriciteitsleidingen die essentieel zijn voor het koelen van de splijtstof in de reactoren zijn een zachter potentieel doelwit. Het koelen van de brandstof, zelfs in reactoren die in koude toestand zijn, is noodzakelijk om een kernsmelting te voorkomen.
Sinds het begin van de oorlog heeft de centrale al acht keer alle externe stroomtoevoer verloren, voor het laatst in december vorig jaar, waardoor het noodaggregaten nodig had voor de stroomvoorziening. Er is ook water nodig om de brandstof te koelen.
Water onder druk wordt gebruikt om de warmte van de reactoren af te voeren, zelfs als ze uitgeschakeld zijn, en gepompt water wordt ook gebruikt om verwijderde verbruikte splijtstof uit de reactoren af te koelen.
Zonder voldoende water, of stroom om het water op te pompen, kan de brandstof smelten en kan de zirkoniumbekleding waterstof afgeven, wat kan exploderen.
HOE ZIT HET MET DE VERBRUIKTE SPLIJTSTOF?
Naast de reactoren is er ook een droge opslagfaciliteit voor verbruikte splijtstof op de locatie voor gebruikte splijtstofassemblages, en bassins voor verbruikte splijtstof op elke reactorlocatie die worden gebruikt om de gebruikte splijtstof af te koelen.
Zonder watertoevoer naar de bassins verdampt het water en stijgt de temperatuur, waardoor brand kan ontstaan waarbij een aantal radioactieve isotopen kunnen vrijkomen.
Een waterstofemissie uit een bassin voor verbruikte splijtstof veroorzaakte een explosie in reactor 4 bij de Japanse kernramp in Fukushima in 2011.
WAT GEBEURT ER BIJ EEN MELTDOWN?
Een meltdown van de splijtstof kan een brand of explosie veroorzaken waarbij een pluim van radionucliden in de lucht vrijkomt, die zich vervolgens over een groot gebied kan verspreiden.
Het ongeluk in Chornobyl verspreidde jodium-131, cesium-134, strontium-90 en cesium-137 over delen van Noord-Oekraïne, Wit-Rusland, Rusland en Noord- en Midden-Europa.
Volgens de Verenigde Naties werden bijna 8,4 miljoen mensen in Wit-Rusland, Rusland en Oekraïne blootgesteld aan straling. Ongeveer 50 doden worden rechtstreeks toegeschreven aan de ramp zelf.
Maar 600.000 "liquidators", die betrokken waren bij brandbestrijding en opruimwerkzaamheden, werden blootgesteld aan hoge doses straling. Honderdduizenden werden hervestigd.
Er is steeds meer bewijs dat de gevolgen van de ramp in Tsjernobyl voor de gezondheid veel ernstiger waren dan aanvankelijk werd aangenomen, zowel op dat moment als in de jaren na het ongeluk.
Het aantal gevallen van schildklierkanker bij kinderen in grote delen van Wit-Rusland, Rusland en Oekraïne nam toe na het ongeluk. Er was een veel hogere incidentie van endocriene stoornissen, bloedarmoede en ademhalingsaandoeningen onder kinderen in besmette gebieden.
