Cyril Ramaphosa zou vrijdag herkozen worden als president van Zuid-Afrika, nadat hij een deal had gesloten met de oppositie voor een regering van nationale eenheid na het slechtste verkiezingsresultaat van zijn African National Congress sinds het einde van de apartheid.

Ramaphosa is een bekwaam onderhandelaar en sloot een deal met de oppositie, de door blanken geleide Democratische Alliantie en minstens twee andere kleinere partijen, volgens het DA en andere partijfunctionarissen, terwijl de Nationale Vergadering haar eerste zitting hield sinds de verkiezingen en zich voorbereidde op de verkiezing van een staatshoofd.

Hierdoor kan hij aanblijven als president en - voorlopig althans - de enorme daling in de steun voor het ANC overleven toen het zijn parlementaire meerderheid verloor tijdens de verkiezingen van 29 mei.

Maar Ramaphosa, 71 jaar, kwam verzwakt uit de verkiezing en sommige politieke analisten vragen zich af of hij in staat zal zijn om een volledige tweede termijn van vijf jaar uit te dienen.

Het ANC won slechts 40% van de stemmen, wat betekent dat de bevrijdingsbeweging uit de nalatenschap van Nelson Mandela voor het eerst in 30 jaar moest onderhandelen over een overeenkomst om de macht te delen met rivaliserende partijen.

Toen het parlement vrijdag bijeenkwam, zei de DA dat ze een overeenkomst had getekend voor een eenheidsregering met het ANC. De sociaal conservatieve Inkatha Freedom Party en de rechtse Patriotic Alliance hadden eerder al bevestigd dat ze zich ook bij de coalitie zouden aansluiten.

Details van de deal waren nog onduidelijk, behalve dat de DA de positie van plaatsvervangend voorzitter van het parlement zou krijgen.

Het ANC heeft nog steeds het grootste aantal zetels in de Nationale Assemblee, maar Ramaphosa moet misschien belangrijke beleidsconcessies doen aan politieke tegenstanders of hoge kabinetsfuncties afstaan.

Na de stemming kreeg de voormalige vakbondsleider die zakenman werd Ramaphosa - Mandela's hoofdonderhandelaar in de gesprekken om een einde te maken aan de apartheid - de steun van top ANC-functionarissen om aan te blijven.

Maar zijn partij is diep verdeeld en sommige rivalen van Ramaphosa zullen de strijdbijl niet lang begraven hebben.

ZWARE TEST

Ramaphosa's toekomst als president hing al eerder aan een zijden draadje. In een rapport van een panel uit 2022 werd vastgesteld dat hij zich mogelijk schuldig had gemaakt aan wangedrag naar aanleiding van een berg geld die hij in meubels op zijn jachtboerderij had verstopt.

Hij ontkende dat schandaal, ook wel "Farmgate" genoemd, en won later dat jaar een nieuwe termijn van vijf jaar als ANC-leider.

Maar de verkiezingen van vorige maand, waarin het stemaandeel van het ANC inzakte door de woede van de kiezers over zaken als hoge werkloosheid, criminaliteit en verlammende stroomstoringen, zouden een nog grotere uitdaging kunnen vormen.

Ramaphosa werd eind 2017 tot ANC-leider gekozen met de belofte om het imago van de partij op te poetsen en de economie nieuw leven in te blazen na negen jaar van schandalen, slordigheden en economische achteruitgang onder zijn voorganger, Jacob Zuma.

Maar een aanvankelijke golf van euforie toen hij in 2018 staatshoofd werd, ebde snel weg.

Meer dan zes jaar later stagneert de economie nog steeds en wervelen er nog steeds schandalen rond top ANC-functionarissen.

De beslissende slag in de verkiezingen van vorige maand werd geslagen door Ramaphosa's aartsvijand Zuma, wiens nieuwe partij uMkhonto we Sizwe de verwachtingen overtrof en een flinke deuk in de ANC-steun sloeg, vooral in Zuma's thuisprovincie KwaZulu-Natal (KZN).

BESLUITELOOS OF CONSENSUSBOUWER?

Ramaphosa is bekritiseerd omdat hij lijkt te aarzelen over cruciale hervormingen om te voorkomen dat de kloof binnen zijn partij groter wordt - een verre schreeuw van de daadkracht die hij toonde als vakbondsleider in de jaren '80.

Zijn aanhangers juichen echter zijn vaardigheden toe om een consensus te bereiken en zijn rol in het bevorderen van de reputatie van Zuid-Afrika als voorvechter van het zogenaamde "Mondiale Zuiden", steno voor een groep landen met een laag of gemiddeld inkomen.

Tijdens de COVID-19 pandemie was Ramaphosa een van de meest prominente stemmen wereldwijd die opriep tot een eerlijkere verdeling van vaccins.

Meer recent heeft Zuid-Afrika een genocidezaak tegen Israël aangespannen bij het Internationaal Gerechtshof, wat ertoe leidde dat rechters vorige maand oordeelden dat Israël zijn militaire aanval op de Gazastad Rafah moet stopzetten. Israël heeft de beschuldigingen verworpen en is doorgegaan met zijn offensief in Rafah.

Tijdens de campagne probeerde Ramaphosa de successen van het ANC van de afgelopen 30 jaar op te hemelen, maar critici zeggen dat hij weinig nieuwe oplossingen heeft aangedragen voor de grootste uitdagingen van Zuid-Afrika.

Na de stemming drong hij er bij de partijen op aan om hun ideologische en raciale verdeeldheid te overbruggen in het belang van het land.

"De Zuid-Afrikanen verwachten van de partijen waarop ze gestemd hebben dat ze een gemeenschappelijke basis vinden, hun verschillen overwinnen en samen optreden in het belang van iedereen. Dat is wat de Zuid-Afrikanen hebben gezegd," verklaarde hij.