Centraal- en Oost-Europa lopen al maanden voorop in de inflatiestrijd, zowel wat betreft de versnelling van de prijsdruk als de soms ongelijke inspanningen van de centrale banken om deze te beteugelen.

De laatste inflatiecijfers in de regio varieerden van bijna 16% in Roemenië tot iets meer dan 20% in Hongarije, ver boven de doelbandbreedtes van de centrale banken variërend van 1% tot 4%.

De Hongaarse brood- en kaasprijzen stegen in september met ongeveer 70% j-o-j, terwijl de suikerprijzen in Polen met 50% zijn gestegen.

Nu de vakbonden onderhandelen over sterke loonsverhogingen om de koopkracht te behouden en bedrijven hun prijzen verhogen om de winstmarges te beschermen, neemt het risico toe dat een dreigende economische vertraging de inflatie niet zo sterk zal afremmen als centrale bankiers hopen.

"Hoe langer de inflatie en loondruk zo sterk blijven, hoe groter het risico dat hogere rentetarieven en sterke stijgingen van de werkloosheid nodig zijn om de vraag te verzwakken en de prijsstabiliteit te herstellen," aldus Nicholas Farr, econoom voor Opkomend Europa bij Capital Economics.

De geloofwaardigheid van de centrale banken in de regio werd vorige maand op de proef gesteld toen een duikeling van de forint de Nationale Bank van Hongarije dwong tot een noodrenteverhoging, weken nadat ze had geprobeerd een einde te maken aan de renteverhogingen terwijl de inflatie nog steeds steeg.

De dovistische meerderheid van Polen in de centrale bank stelt ook voor om de renteverhogingen te beëindigen omdat de groei in 2023 naar verwachting sterk zal vertragen, maar het kan moeilijk worden om de inflatie onder controle te houden nu de regering uitgaven wil doen in de aanloop naar nationale verkiezingen.

De inflatieverwachtingen wijken af van de doelstellingen van de centrale bank, aldus Dan Bucsa, hoofdeconoom van UniCredit CEE.

Bucsa wees op de hoge consumentenbestedingen in de eerste negen maanden van het jaar, waaruit volgens hem bleek dat huishoudens verwachten dat de inflatie verder zal stijgen en dat loononderhandelingen zullen leiden tot een veel hogere loonstijging dan in het verleden.

Uit de laatste enquête van de centrale bank blijkt dat de inflatieverwachtingen van de Hongaarse huishoudens tot ver in de dubbele cijfers zijn gestegen. Volgens denktank GKI is de intentie om prijzen te verhogen vorige maand in alle sectoren gestegen, behalve in de bouwsector.

Uit een enquête van het Poolse bureau voor de statistiek bleek dat meer dan 70% van de consumenten verwachtte dat de inflatie in de komende 12 maanden even hoog of zelfs hoger zou zijn, terwijl de enquête van denktank BIEC een stijging van de inflatieverwachtingen van zowel huishoudens als bedrijven liet zien.

PRIJSDRUK

De economische gevolgen van de oorlog in Oekraïne hebben de toch al sterke inflatiedruk nog versterkt als gevolg van de krappe arbeidsmarkt, jarenlange ultralage leenkosten en fiscale stimuleringsmaatregelen om de economische groei te stimuleren.

In Hongarije is Erzsebet Kristofi, een 47-jarige alleenstaande moeder van een kind met speciale behoeften, een groot deel van dit jaar afhankelijk geweest van liefdadigheid.

"Alles is duurder geworden, brood, basisvoedsel... ingrediënten om te koken, alles," zei ze toen ze vorige week in de rij stond voor een warme maaltijd aan de rand van Boedapest.

"Daarom kom ik hier, om elke dag wat vers voedsel te hebben en wat brood, gebak of groenten."

In Hongarije en Polen zijn door de overheid prijscontroles ingesteld voor bepaalde voedingsmiddelen, brandstof en hypotheken, die eind vorig jaar en begin 2022 van kracht werden.

In Hongarije zullen sommige prijsplafonds aan het eind van het jaar aflopen, maar de regering heeft aangegeven dat ze sommige plafonds zal verlengen, zoals ze de afgelopen maanden heeft gedaan.

In Polen is de situatie minder duidelijk, maar er blijven kredietverlagingen bestaan om de last van de hogere rentetarieven van de centrale bank naar 2023 te verlichten.

Er zijn geen tekenen dat de druk op de prijzen snel zal afnemen.

LPP, de grootste Poolse retailer, heeft gezegd dat het van plan is om de prijzen met 7% tot 19% te verhogen om de stijgende kosten en de wisselkoerseffecten te compenseren.

Zelfs nu de economische groei naar verwachting zal vertragen tot ongeveer 1%, voorspelt de belangrijkste Poolse werkgeversorganisatie loonstijgingen van 10% tot 12% volgend jaar.

Hongaarse bedrijven zijn van plan om de lonen in januari met gemiddeld 9% te verhogen, volgens Sandor Baja, directeur van uitzendbedrijf Randstad, en in sommige sectoren kunnen verdere verhogingen later in het jaar niet worden uitgesloten.

DE HACHELIJKE SITUATIE VAN POLEN

Nu de economieën in de regio al vertragen, zijn de potentiële klap voor de groeivooruitzichten van meer monetaire verkrapping om de inflatie te beteugelen en de opwaartse inflatierisico's van stijgende producentenprijzen, krappe arbeidsmarkten en wisselkoersvolatiliteit naar voren gekomen als het belangrijkste dilemma waarmee centrale bankiers worden geconfronteerd.

In West-Europa verwachten economen en financiële markten over het algemeen dat de prijsgroei in de eurozone tegen 2024 zal terugvallen tot het streefcijfer van 2% van de Europese Centrale Bank.

De vooruitzichten zijn heel anders voor Centraal-Europa.

"De inflatieverwachtingen zijn erg hoog en onverankerd. Dit is voor mij de grootste bedreiging," zei Joanna Tyrowicz, beleidsmaker bij de Nationale Bank van Polen, die tot een voorzichtige minderheid behoort in het panel dat de rente bepaalt.

"Onverankerde verwachtingen onderscheiden Polen duidelijk van de eurozone, waar de verwachtingen vriendelijk reageren op de verandering van verhaal door de ECB," zei ze.

Marek Drimal, Lead CEEMA Strategist bij Société Générale, verwacht dat de Poolse inflatie in februari een piek van meer dan 20% zal bereiken en minstens tot eind 2024 boven de 10% zal uitkomen. De Hongaarse inflatie kan in februari-april oplopen tot 24% en zal halverwege 2024 dalen tot enkele cijfers, zei hij.

"Polen bevindt zich volgens ons in een gevaarlijkere positie," zei Drimal. "De komende algemene verkiezingen zullen waarschijnlijk de fiscale expansie stimuleren en met name de geplande aanzienlijke verhoging van het minimumloon vanaf januari kan inderdaad over de hele linie een sterkere loonstijging teweegbrengen."

Volgens een enquête van de Tsjechische centrale bank verwachten bedrijven een jaar-op-jaar inflatie van 10,3% over een jaar en van 7,5% over drie jaar, ruim boven de doelstelling van 2% van de centrale bank.

Economen van Erste Group zeiden dat de inflatie in de regio een "hardnekkig fenomeen" zou kunnen worden.