De bezoeken omvatten ontmoetingen met ambtenaren in Algerije in februari en gesprekken in Angola, Egypte en de Republiek Congo in maart, waarbij Descalzi vaak vergezeld werd door hoge ambtenaren uit Rome, volgens berichten van het bedrijf en de regering.

Het door de staat gecontroleerde Eni en Italië konden gebruik maken van bestaande leveringsrelaties met deze landen om extra gas te bemachtigen ter vervanging van een groot deel van de volumes die het van zijn belangrijkste leverancier Rusland ontving.

Het is een behendige verschuiving die veel Europese landen niet hebben kunnen uitvoeren nu de oorlog van Vladimir Poetin het continent in een alternatieve realiteit duwt.

Neem nu Duitsland. Duitsland is een economische grootmacht en lang een toonbeeld geweest van voorzichtige planning, maar het land is totaal onvoorbereid. Het land staat aan de rand van een recessie, zijn industrie bereidt zich voor op gas- en stroomrantsoenering en het heeft net een groot nutsbedrijf genationaliseerd.

Italië, een land dat bekend is met economische crises, lijkt relatief veerkrachtig. Het heeft zich verzekerd van extra voorraden en is ervan overtuigd dat het geen gas zal moeten rantsoeneren, waarbij de regering het land de "beste in Europa" noemt op het gebied van energiezekerheid.

"De waardering die Descalzi in verschillende Afrikaanse landen heeft, is zeker een concurrentievoordeel," zegt Alberto Clò, een voormalige Italiaanse minister van Industrie en voormalig lid van de Raad van Bestuur van Eni, verwijzend naar de moeilijkheden om deals te sluiten tijdens een leveringscrisis.

De twee landen bevinden zich inderdaad in contrasterende omstandigheden nu een ernstige energieschaarste ongelijk weegt op een continent waar de afhankelijkheid van Russisch gas sterk varieert.

Een groot deel van de regio heeft te kampen met een wintercrisis, waaronder Duitsland, Hongarije en Oostenrijk. Minder getroffen landen zijn Frankrijk, Zweden en Groot-Brittannië, die van oudsher niet afhankelijk zijn van Rusland, en Italië.

Martijn Murphy, een olie- en gasspecialist bij onderzoeksbureau Wood Mackenzie, zei dat hoewel Italië Rusland al lang als zijn grootste gasleverancier beschouwt, het door zijn grotere diversiteit aan leveranciers en langdurige banden met Afrika beter bestand is tegen een stopzetting van de Russische levering dan veel andere landen.

"Eni heeft zeer sterke banden met alle landen in Noord-Afrika waarmee het werkt en is in alle landen aanwezig: Algerije, Tunesië, Libië, Egypte en in de meeste van deze landen is het de grootste upstreaminvesteerder en internationale olieproducent."

De door de oorlog veroorzaakte stroomschaarste heeft regeringen gedwongen om de risico's van een te grote afhankelijkheid van een dominante leverancier of regio onder ogen te zien. Er zijn echo's van de energiecrisis van de jaren '70 die ertoe leidde dat het Westen zijn afhankelijkheid van olie uit het Midden-Oosten heroverwoog, een verschuiving die wereldwijd exploratie en een zoektocht naar alternatieve leveranciers zoals Venezuela en Mexico stimuleerde.

De Italiaanse regering weigerde commentaar te geven. Het Duitse ministerie van Economische Zaken zei dat het zo snel mogelijk wilde afstappen van de invoer van Russisch gas en zijn bevoorrading wilde diversifiëren, waarbij het vroege stappen in die richting noemde, zoals het leasen van vijf drijvende terminals voor vloeibaar aardgas (LNG). Duitsland heeft momenteel geen LNG-terminals, terwijl Italië er drie in gebruik heeft en er onlangs nog twee heeft gekocht.

EEN VERHAAL VAN TWEE KOPERS

Italië verbruikte vorig jaar 29 miljard kubieke meter (bcm) Russisch gas, wat neerkomt op ongeveer 40% van zijn invoer. Volgens Eni wordt vanaf deze winter geleidelijk ongeveer 10,5 bcm daarvan vervangen door meer import uit andere landen.

Het meeste extra gas zal uit Algerije komen, dat op 21 september zei dat het de totale leveringen aan Italië dit jaar met bijna 20% zou verhogen tot 25,2 bcm. Dit betekent dat Algerije de grootste leverancier van Italië wordt en ongeveer 35% van de invoer voor zijn rekening neemt; het aandeel van Rusland is inmiddels tot een zeer laag niveau gedaald, zei Descalzi deze week.

Vanaf het voorjaar van 2023 zal er een toenemende stroom LNG aankomen uit landen als Egypte, Qatar, Congo, Nigeria en Angola, waardoor Italië nog eens 4 bcm Russisch gas kan vervangen, aldus Eni.

Duitsland, dat vorig jaar 58 bcm Russisch gas importeerde en daarmee 58% van zijn verbruik voor zijn rekening nam, heeft de aanvoer via de Nord Stream 1 pijpleiding sinds juni zien afnemen en in augustus stopgezet.

Omdat het niet genoeg vervangende langetermijnleveringen uit andere landen kon krijgen en er geen nationale olie- en gasgrootmacht is met productie in het buitenland, werd het land gedwongen om naar de spotmarkt, of contante markt, te gaan waar het ongeveer acht keer de prijzen van een jaar geleden moest betalen voor vervangend gas.

Factoren buiten menselijke controle kunnen de energiezekerheid beïnvloeden: Duitsland heeft bijvoorbeeld niet de nabijheid van Italië bij Noord-Afrika of de rijkdom van Groot-Brittannië en Noorwegen in de Noordzee. Het heeft geen grote olie- of gasreserves.

Toch hebben Duitse ambtenaren en leidinggevenden de afgelopen jaren misrekeningen gemaakt, met name na de Russische annexatie van het Oekraïense schiereiland de Krim, wat erop wijst dat de huidige crisis anders had kunnen aflopen.

In 2006 was het Italië dat het snelst aan Russisch gas kwam, toen Eni - de grootste gasimporteur van het land - de grootste gasdeal ooit sloot tussen een Europees bedrijf en de door Moskou gecontroleerde energiegigant Gazprom.

Maar in de afgelopen acht jaar zijn de twee landen uit elkaar gegroeid: Duitsland is steeds afhankelijker geworden van Russisch gas, terwijl Italië heeft geprobeerd zich in te dekken.

Italië begon in 2014 een andere koers te varen toen een nieuwe regering de regering van Silvio Berlusconi verving, die lange tijd bevriend was met Poetin, en Descalzi aan het roer kwam te staan van Eni, volgens drie bronnen die bekend zijn met de energiestrategie van het land.

Descalzi, een specialist op het gebied van exploratie en productie die toezicht had gehouden op projecten in Libië, Nigeria en Congo, richtte zich op wat hij het beste kon, aldus een bron: Afrika verkennen.

Een groot succes kwam in 2015 in Egypte, toen Eni het grootste gasveld van de Middellandse Zee, Zohr, ontdekte. Omdat Descalzi Eni aanspoorde om projecten versneld uit te voeren, voegde de bron eraan toe, kon Eni de productie in Zohr in minder dan tweeënhalf jaar opstarten, een relatief snelle ontwikkeling in de industrie.

In Algerije, waar Eni sinds 1981 aanwezig is, sloot het bedrijf in 2019 een overeenkomst om de gasimport tot 2027 te verlengen.

KRUISPUNT BIJ CRIMEA

De Russische annexatie van de Krim in 2014 en de daaropvolgende Westerse sancties vormden een keerpunt.

Rome trok zijn steun in voor het South Stream-project van Gazprom ter waarde van 40 miljard dollar - dat bedoeld was om gas van Rusland naar Hongarije, Oostenrijk en Italië te transporteren en daarbij Oekraïne te omzeilen - ook als reactie op de sancties. South Stream werd later dat jaar door Eni opgegeven, voordat het door Moskou in de mottenballen werd gelegd.

Italië richtte zich in plaats daarvan op de aanleg van de kleinere Trans Adriatic Pipeline van Azerbeidzjan via Griekenland en Albanië.

Duitsland verminderde zijn Russische blootstelling echter niet.

"Europa en Rusland hebben in vier decennia een energiepartnerschap opgebouwd, en er is in die tijd geen dag geweest waarop gas als strategisch wapen tegen het Westen is gebruikt," zei Johannes Teyssen, toenmalig CEO van E.ON, in 2014 in de nasleep van de annexatie.

Bovendien werd er in 2015 een overeenkomst gesloten tussen Gazprom en bedrijven waaronder het Duitse E.ON en Wintershall om een consortium te vormen voor de aanleg van de Nord Stream 2 pijpleiding.

Duitsland is opnieuw overrompeld.

Een dag voordat Moskou Oekraïne binnenviel, beschreef Klaus-Dieter Maubach, CEO van Uniper, Duitslands grootste importeur van Russisch gas, Gazprom als een betrouwbare leverancier.

Sindsdien is hij van mening veranderd.

Zeven maanden later maakt Uniper zich op om Gazprom aan te klagen voor schadevergoeding wegens leveringsonderbrekingen en is het voor 29 miljard euro ($28 miljard) gered door de Duitse regering, die in september instemde met de nationalisatie van het bedrijf.

Duitsland streeft ernaar om het Russische gas halverwege 2024 volledig te vervangen, hoewel sommige nutsbedrijven - waaronder de grootste energieproducent RWE - denken dat het wel eens langer zou kunnen duren, aangezien alternatieve bronnen schaars zijn en volumes moeilijk aan te schaffen zijn.

Ze zijn het er allemaal over eens dat het een dure onderneming wordt.

"We hebben te lang en te zwaar vertrouwd op energieleveringen uit Rusland," zei de Duitse kanselier Olaf Scholz in juni. "De oude vergelijking dat Rusland een betrouwbare economische partner is, zelfs in crisissituaties, gaat niet langer op."

($1 = 1,0218 euro)