Critici, waaronder enkele westerse regeringen, zeggen dat China die beloften de laatste jaren heeft verzaakt in het kader van een ingrijpende nationale veiligheidswet. De autoriteiten in Hong Kong en China wijzen deze beweringen van de hand.

WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE POLITIEKE MIJLPALEN?

Hongkong werd in drie fasen door Groot-Brittannië uit China weggerukt, te beginnen met de Opiumoorlogen in het midden van de 19e eeuw. Het eiland Hongkong en het schiereiland Kowloon werden voor altijd afgestaan. De grotere, landelijke New Territories en de omliggende eilanden werden in 1898 met een 99-jarige pachtovereenkomst toegevoegd.

In 1984 kwamen Groot-Brittannië en China overeen dat Hongkong op 30 juni 1997, om middernacht, zou worden teruggegeven. Later werd een minigrondwet, de basiswet, opgesteld, die de kapitalistische levenswijze van Hongkong voor 50 jaar garandeerde, alsmede een hoge mate van autonomie, een onafhankelijke rechterlijke macht, en ruime vrijheden.

Zij beloofde ook volledige democratie als einddoel.

De spanningen liepen echter op door de pogingen van Peking om meer controle over Hongkong uit te oefenen en door het getreuzel met de electorale hervormingen, wat tot massale protesten leidde.

In 2003 gingen meer dan een half miljoen mensen de straat op tegen een voorgestelde veiligheidswet die volgens rechtengroeperingen een bedreiging vormde voor de fundamentele vrijheden. De wet werd op de lange baan geschoven.

In juni 2014 gaf China een beleidsdocument uit waarin de soevereiniteit en het uiteindelijke gezag van China over de stad werden onderstreept. In augustus besliste het Chinese parlement dat Hongkong in 2017 rechtstreeks mocht stemmen over zijn leider, maar alleen voor kandidaten die door een pro-Beijing doorlichtingscomité waren goedgekeurd.

Pro-democratische voorstanders in Hongkong noemden dit "nep", en op 28 september verdrongen duizenden demonstranten zich over belangrijke wegen, wat de politie ertoe aanzette traangas af te vuren.

De "Umbrella Revolution" - genoemd naar het gebruik van paraplu's om politiewapens te blokkeren - bezette 79 dagen lang wegen in drie grote districten, voordat zij door de politie werden ontruimd.

Peking willigde geen van de eisen van de demonstranten in, waaronder algemeen kiesrecht.

In 2019 verzetten miljoenen mensen zich tegen een wetsontwerp dat het mogelijk zou hebben gemaakt dat mensen die van bepaalde misdaden beschuldigd worden, voor berechting naar China zouden worden gestuurd. De vreedzame protesten groeiden uit tot een populistische beweging tegen het autoritaire Chinese bewind.

HOE HEEFT BEIJING SINDS 2019 HONGKONG OPNIEUW VORM GEGEVEN?

Het opleggen van een nationale veiligheidswet (NSL) om misdaden zoals subversie te bestraffen met mogelijke levenslange gevangenisstraf was een keerpunt, waardoor de ruimte voor politieke en burgerlijke expressie in Hongkong werd afgeknepen.

Vrijwel onmiddellijk begonnen de arrestaties van oppositieleden. In het kader van de NSL deden de autoriteiten invallen bij mediakanalen - waarvan er vele werden gesloten - en groepen van de civiele samenleving, en werden belangrijke democratische politici en activisten zonder borgtocht in hechtenis genomen.

Meer dan 2.000 mensen zijn gevangen gezet wegens misdrijven die verband houden met de protesten van 2019. Ongeveer 200 mensen zijn gearresteerd op beschuldiging van nationale veiligheid, waaronder 47 democraten die in één enkele politie-inval verstrikt raakten omdat zij een onofficiële voorverkiezing hielden.

De ranglijsten van Hongkong voor economische vrijheid, mediavrijheid en levenskwaliteit zijn gedaald sinds de NSL werd opgelegd.

In maart 2021 keurde het Chinese parlement een verkiezingswet goed om ervoor te zorgen dat alleen "patriotten" Hongkong konden regeren. In de meest ingrijpende electorale veranderingen in Hongkong sinds 1997 werd onder meer de politie de bevoegdheid gegeven om verkiezingskandidaten te screenen en werd het aantal rechtstreeks verkozen zetels verminderd.

Er zijn geen oppositiedemocraten in de wetgevende macht. Peking zegt dat het systeem democratischer is dan vroeger, ondanks de westerse kritiek.

WAT STAAT ER OP HET SPEL IN DE TOEKOMST?

De autoriteiten benadrukken herhaaldelijk dat de nationale veiligheidswet en de electorale veranderingen de stabiliteit na de protesten van 2019 hebben hersteld.

De stad blijft een financieel centrum, maar de politieke veranderingen en enkele van 's werelds strengste COVID-19 beperkingen hebben een uitstroom van kapitaal en mensen aangewakkerd.

De Chinese president Xi Jinping zal op 1 juli de nieuwe stadsleider John Lee beëdigen. Lee en drie andere sleutelfunctionarissen staan onder sancties van de VS wegens schendingen van de rechten.

De regering en sommige zakenmensen blijven optimistisch, en zeggen dat bepaalde gebieden vrijer blijven dan het vasteland van China, waaronder godsdienst, cyberspace en de wet, maar critici zien dat de grondrechten verder worden uitgehold met meer veiligheidswetgeving en -beleid in de pijplijn.