Polen maakt zich op voor belangrijke verkiezingen te midden van geschillen over EU, democratie

Polen gaat zondag naar de stembus voor parlementsverkiezingen waarvan de oppositie zegt dat ze bepalend zullen zijn voor de democratische status van het land en zijn plaats in de Europese Unie, na een bitter betwiste campagne die gedomineerd werd door soevereiniteits- en veiligheidskwesties.

Sinds ze in 2015 aan de macht kwam, is de nationalistische Wet en Rechtvaardigheid (PiS) herhaaldelijk in conflict gekomen met de EU over hervormingen die volgens critici het rechtssysteem gepolitiseerd hebben en van de staatsmedia een propagandakanaal gemaakt hebben.

De oppositie zegt dat de stemming de laatste kans zou kunnen zijn om te stoppen wat zij ziet als Polen's afdrijven van de Europese hoofdstroom naar een semi-autoritair systeem.

"Ik weet... dat ze systematisch, in koelen bloede, van plan zijn om Polen uit de Europese Unie te halen," vertelde Donald Tusk, leider van de grootste oppositiegroepering Burgercoalitie (KO) aan aanhangers.

PiS ontkent een dergelijk plan.

Nu er oorlog woedt in buurland Oekraïne en er een migrantencrisis uitbreekt, hebben nationale veiligheid en immigratie een belangrijke rol gespeeld in een campagne die ook werd gekenmerkt door een verzuring van de betrekkingen met Kiev over het Poolse verbod op de invoer van graan.

PiS ziet de verkiezingen als een keuze tussen een oppositie die zich schikt naar buitenlandse belangen, met name die van Duitsland, en die soft is op het gebied van migratie, en een regering die de soevereiniteit en grenzen van Polen zal verdedigen.

"Für Deutschland, dat wil zeggen voor Duitsland. Hij herhaalde deze woorden heel vaak," vertelde PiS-leider Jaroslaw Kaczynski op een campagnetreffen, waarmee hij de boodschap van zijn partij benadrukte dat Tusk een Duitse stroman is.

"Hij zou ons zeker niet beschermd hebben tegen de vloed van Oekraïens graan, want daarvoor moest je moed hebben - om je te verzetten tegen Duitsland, om je te verzetten tegen de Europese Unie."

PiS heeft de nadruk gelegd op het effect dat zijn sociale uitkeringsprogramma's en verhogingen van het minimumloon hebben gehad op de levensstandaard, en zegt dat de terugkeer van Tusk, die van 2007 tot 2014 premier was voordat hij voorzitter van de Europese Raad werd, dit in gevaar zou brengen.

Tusk heeft beloofd geen van de programma's te beëindigen en heeft gezegd dat een verhoging van de kinderbijslag eerder moet worden doorgevoerd.

De KO-leider zei dat hij na het winnen van de verkiezingen op de eerste dag miljarden aan fondsen zou deblokkeren die door de EU waren ingehouden vanwege zorgen over de rechtsstaat.

Ambtenaren van de EU zeggen echter dat het waarschijnlijk niet zo eenvoudig zal zijn, omdat voor wijzigingen in wetten die door PiS zijn doorgedrukt nog steeds de handtekening nodig is van president Andrzej Duda, een bondgenoot van PiS.

ONZEKERHEID

Op de dag van de verkiezingen wordt ook een referendum gehouden. PiS zegt ervoor te willen zorgen dat de wil van het volk op vier punten wordt gerespecteerd: privatisering van staatsbedrijven, verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd, een hek om de grens met Wit-Rusland en het toelaten van migranten in het kader van een EU-akkoord.

De oppositie zegt echter dat PiS openbare middelen misbruikt voor een campagne die bedoeld is om zijn aanhangers op te hitsen en tegenstanders te demoniseren met beladen vragen.

Opiniepeilingen geven aan dat PiS de grootste partij in het parlement zal blijven, maar misschien geen meerderheid zal halen.

Een onbesliste uitslag zou kunnen leiden tot een verlamming van de wetgeving in een frontlijnlidstaat van de NAVO die van cruciaal logistiek belang is voor de inspanningen van het bondgenootschap om Oekraïne te helpen.

Een PiS-regering die vertrouwt op de stemmen van de extreem-rechtse Confederatiepartij, die heeft geprobeerd om gebruik te maken van een toename van anti-Oekraïense sentimenten onder sommige kiezers, zou veel minder geneigd kunnen zijn om Kiev te helpen, zeggen analisten.

Het lot van de centrumrechtse Derde Weg-coalitie zal bepalend zijn voor de uiteindelijke verkiezingsuitslag.

Coalities hebben minstens 8% van de stemmen nodig om in het parlement te komen, en volgens sommige peilingen komt de Derde Weg gevaarlijk dicht bij deze drempel. Als de Derde Weg niet in het parlement komt, is de hoop van de oppositie om een regering te vormen vervlogen.

De Derde Weg zegt er echter vertrouwen in te hebben dat het de vereiste stemmen zal halen en een van haar leiders, Szymon Holownia, zei dat hij "absoluut niet bang" was nadat een recente peiling de coalitie op 7,6% had gezet.