Tussen februari en juli 2023 is ongeveer 160.400 ton steenkool uit de geannexeerde Oost-Oekraïense regio's Donetsk en Luhansk in Turkije aangekomen, zo blijkt uit de gegevens. Drie producenten die in de douanegegevens worden genoemd, bevestigden aan Reuters dat ze in die periode steenkool uit de twee regio's naar Turkije hadden verscheept.
In tegenstelling tot de Verenigde Staten en de Europese Unie heeft Turkije de handel met Rusland of de door Moskou gecontroleerde gebieden in Oekraïne niet aan banden gelegd. Washington heeft bedrijven gewaarschuwd Rusland niet te helpen oorlog te voeren tegen Oekraïne of sancties te omzeilen.
Sinds Moskou in februari 2022 de invasie lanceerde, heeft Turkije - een NAVO-lid dat de inspanningen van Kiev om Rusland af te weren steunt - herhaaldelijk gezegd dat het de territoriale integriteit van Oekraïne erkent. Ankara speelde een belangrijke rol in de bemiddeling bij een nu vervallen overeenkomst tussen de strijdende landen die Oekraïense graanexport via de Zwarte Zee mogelijk maakte.
Het Turkse ministerie van Handel en de douanedirectie reageerden niet op verzoeken om commentaar op de zendingen.
Uit de gegevens van een leverancier van commerciële handelsgegevens, die door Reuters zijn bekeken, blijkt dat er tussen februari en juli kolen van minstens 10 producenten naar Turkije zijn gegaan. Turkije was verreweg de grootste exportbestemming van steenkool uit de geannexeerde regio's, zo bleek uit de cijfers, goed voor 95% van de zendingen in die periode.
Turkije, een grote verbruiker en importeur van steenkool, buigt de wereldwijde trend om door het aandeel van steenkool in de elektriciteitsopwekking te vergroten. In de eerste helft van dit jaar produceerde Turkije 31,5 miljoen megawattuur (MWh) elektriciteit uit geïmporteerde steenkool, een stijging van een kwart ten opzichte van dezelfde periode in 2022, zo blijkt uit officiële gegevens.
De verkopers van steenkool zijn geregistreerd in Rusland en in geannexeerde Oekraïense gebieden, volgens de Spark-database van Russische bedrijven van persbureau Interfax.
De kopers waren bedrijven geregistreerd in Hong Kong, de VAE en offshore jurisdicties waaronder Belize en de Britse Maagdeneilanden, zo bleek uit de douanegegevens. Er werden geen Turkse bedrijven vermeld.
Reuters heeft geen contactpersonen voor de kopers kunnen vinden en heeft ook niet kunnen vaststellen wie de uiteindelijke begunstigden waren.
In november zei Vitaliy Khotsenko, het toenmalige hoofd van de zogenaamde Volksrepubliek Donetsk (DNR), dat de regio al steenkool naar Turkije exporteerde, vanwaar het naar markten in het Midden-Oosten en Afrika ging.
Reuters kon in de douanegegevens geen informatie vinden over leveringen van in de DNR geproduceerde steenkool aan Turkije of andere landen in 2022.
De Russische autoriteiten in de regio's Donetsk en Luhansk en de Oekraïense regering gaven geen commentaar op de kolenexport.
Het Russische ministerie van Energie reageerde niet op een verzoek om commentaar. De Federale Douanedienst van Rusland zei in antwoord op vragen van Reuters dat het de publicatie van statistieken over buitenlandse handel sinds februari 2022 had opgeschort.
Hoewel de commerciële handelsgegevens geen volledig beeld geven van hoe de kolen werden geëxporteerd, bleek dat een deel via de Zuid-Russische havenstad Rostov ging en een deel via de Zwarte Zee-haven Novorossiisk, die beide spoorverbindingen hebben met Donetsk en Luhansk. Reuters kon niet vaststellen of een deel van de kolen of alles opnieuw geëxporteerd werd vanuit Turkije.
Amerikaanse sancties die op 21 februari 2022 werden opgelegd, drie dagen voordat Rusland Oekraïne binnenviel, verbieden Amerikaanse import uit of export naar de zogenaamde Volksrepublieken Donetsk en Luhansk (LNR). Twee dagen later kondigde de Europese Unie maatregelen aan, waaronder een invoerverbod op goederen uit de twee regio's.
Turkije heeft niet dezelfde beperkingen. De Verenigde Staten hebben sancties opgelegd aan bedrijven, ook uit Turkije, die volgens hen Moskou steunen in zijn oorlog tegen Oekraïne.
"We zijn op de hoogte van meldingen van dit soort handel, maar we kunnen geen commentaar geven op uw specifieke bevindingen," zei een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, toen haar gevraagd werd naar de zendingen naar Turkije.
"Wij verafschuwen alle pogingen van Rusland om te profiteren van de diefstal van de natuurlijke hulpbronnen van Oekraïne. De natuurlijke hulpbronnen van Oekraïne behoren toe aan het volk van Oekraïne."
De Europese Commissie weigerde commentaar te geven. In april meldde Reuters dat een Chinees bedrijf koper had gekocht van een fabriek in een door Rusland omgeven regio in Oekraïne.
"COMMERCIEEL GEHEIM
Rusland kondigde in september 2022 de annexatie van de hele regio's Donetsk en Luhansk in Oost-Oekraïne aan, hoewel het slechts een deel van het grondgebied controleert te midden van voortdurende gevechten.
Oekraïne, zijn westerse bondgenoten en de overgrote meerderheid van de landen in de Algemene Vergadering van de VN, waaronder Turkije, veroordeelden de verklaarde annexatie als illegaal.
Reuters probeerde de 10 mijnwerkers en gerelateerde bedrijven die steenkool exporteren uit de twee geannexeerde regio's te bereiken voor commentaar. Het lukte om met vier bedrijven contact op te nemen; de anderen reageerden niet.
Vostokugol, gevestigd in Luhansk en eigendom van de in Rusland geïnstalleerde LNR-autoriteiten, is een van de grootste mijnbouwbedrijven in de geannexeerde gebieden en nam 100.000 ton van de februari-juli volumes naar Turkije voor zijn rekening, zo bleek uit douanegegevens.
Adzhmal Zalmai, een hoge ambtenaar bij Florance LLC - een in Moskou geregistreerd handelsbedrijf en de exclusieve verkoper voor Vostokugol - hing op toen Reuters hem vroeg naar zendingen naar Turkije. Vostokugol reageerde niet op een verzoek om commentaar.
Anton Nadeyev, directeur van het particuliere mijnbouwbedrijf Nedra-06, dat actief is in Antratsyt, een stad in de buurt van de stad Luhansk die sinds 2014 door pro-Russische proxies wordt gecontroleerd, bevestigde zendingen naar Turkije.
Nadeyev weigerde verdere details over de transacties of informatie over de kopers te verstrekken.
"Dit is al ons commerciële geheim. Ik ben niet bereid om het te vertellen," zei Nadeyev.
Uit douanegegevens blijkt dat Nedra-06 in mei en juni twee zendingen steenkool naar Turkije heeft gedaan voor een totaal van 1.600 ton. De kopers waren de in Belize gevestigde Brig Management LTD en Green Rabbit LTD uit Hong Kong, zo blijkt uit de douanegegevens.
Uit douanegegevens blijkt dat de twee bedrijven in de onderzochte periode de grootste kopers waren van steenkool uit geannexeerd Oekraïens gebied.
Van februari tot juli verscheepte Brig Management LTD 49.000 ton steenkool uit de geannexeerde gebieden van Oekraïne naar Turkije ter waarde van $4,8 miljoen, volgens de douanegegevens.
In dezelfde periode verscheepte Green Rabbit LTD 11.800 ton kolen ter waarde van $1,1 miljoen.
Reuters kon geen contactinformatie vinden voor Brig Management LTD. Een verzoek aan het Belize Companies and Corporate Affairs Registry werd geweigerd omdat "informatie alleen kan worden opgevraagd door een Licensed Registered Agent of eigenaren van het bedrijf."
Reuters bezocht het adres dat in het Hong Kong register staat vermeld voor Green Rabbit Ltd - een commercieel gebouw waar verschillende bedrijven gevestigd zijn - maar kon daar geen enkele vermelding van het bedrijf vinden.
Een steenkoolproducent in het door Rusland gecontroleerde Donetsk, zakenman Denis Karashchuk, gevestigd in de mijnstad Yasynuvata, bevestigde ook dat een deel van de productie van zijn bedrijf naar Turkije was verscheept.
Hij zei dat hij de kolen niet zelf daarheen had verscheept. Steenkool die in Russische havens was gekocht door Brig Management LTD en Green Rabbit LTD werd naar Turkije gebracht, zo bleek uit de gegevens.
"Steenkool wordt gekocht in de haven van Novorossiisk," zei Karashchuk, verwijzend naar de Russische Zwarte Zeehaven die een belangrijk transportknooppunt is voor olie en andere grondstoffen.
"En wat er daarna gebeurt, is, laten we zeggen, al hun zaak (die van de kopers)." (Rapportage door Filipp Lebedev en Gleb Stolyarov in Tbilisi; Aanvullende rapportage door Humeyra Pamuk in Washington, Ece Toksabay in Ankara, Tom Balmforth in Kiev, Julia Payne in Brussel en Jose Sanchez in Belize; Redactie door Mike Collett-White en Daniel Flynn)
