Met Iraniërs uit alle lagen van de bevolking die hun woede uiten over hun klerikale heersers, vormen de protesten een van de moedigste uitdagingen voor de Islamitische Republiek sinds de revolutie van 1979, ook al lijkt de onrust niet dicht bij het omverwerpen van het systeem.

Opperste leider Ayatollah Khamenei waarschuwde vrijdag in zijn opmerkingen voor "verdeeldheid in de gelederen van de moslims" zonder de protesten expliciet te noemen. Eerder deze week deed hij ze af als "verspreide rellen" gepland door vijanden van Iran.

Sommige van de dodelijkste onlusten hebben plaatsgevonden in gebieden waar etnische minderheden wonen die al lange tijd wrok koesteren tegen de staat, waaronder Koerden in het noordwesten en Baluchi's in het zuidoosten.

Mensenrechtengroeperingen zeggen dat in het hele land meer dan 200 mensen zijn gedood bij het harde optreden, waaronder tienermeisjes wier dood een roep om meer demonstraties is geworden waarin de val van de Islamitische Republiek wordt geëist.

Amini, een Iraanse Koerd, stierf op 16 september nadat ze in Teheran was gearresteerd wegens "ongepaste kledij".

Nadat activisten vrijdag hadden opgeroepen tot protesten in de overwegend Arabische, olierijke provincie Khuzestan bij de Iraakse grens, zette de politie zwaar in in de stad Dezful, zei een getuige.

Ook op de belangrijkste pleinen van Zahedan, de hoofdstad van de provincie Sistan-Baluchistan aan de grens met Pakistan in het zuidoosten, werden de politie en de Basij - een vrijwillige militie die het optreden leidt - zwaar ingezet, aldus twee getuigen.

Een groep demonstranten in de stad, die een grote Baluchi-bevolking heeft, probeerde de nationale eenheid te onderstrepen door te zingen ter ondersteuning van demonstranten in Iraans Koerdistan. "Koerdistan - licht van onze ogen," riepen ze, zei een van de getuigen.

Iran heeft het geweld toegeschreven aan vijanden in binnen- en buitenland, waaronder gewapende separatisten en westerse mogendheden, en hen ervan beschuldigd samen te zweren tegen de Islamitische Republiek. Volgens de staatstelevisie zijn ten minste 26 leden van de veiligheidstroepen gedood.

GARDE OFFICIER, MILITIELID GEDOOD

Zahedan was het toneel van een van de dodelijkste dagen tot nu toe op 30 september, toen volgens Amnesty International de veiligheidstroepen ten minste 66 mensen doodden tijdens een hardhandig optreden na de gebeden.

Volgens de autoriteiten vielen Baluchi-militanten die dag een politiebureau aan, wat leidde tot een schietpartij. De Revolutionaire Garde zei dat vijf leden van haar strijdkrachten en de vrijwillige Basij-militie werden gedood.

Iran, met een bevolking van 87 miljoen, telt zeven etnische minderheden naast Perzen in de meerderheid. Rechtengroeperingen zeggen dat minderheden, waaronder Koerden en Arabieren, lange tijd zijn gediscrimineerd. Iran ontkent dit.

Een majoor van de revolutionaire garde en een Basij-militieman werden vrijdag vroeg in de zuidelijke provincie Fars doodgeschoten door "relschoppers", meldde de staatstelevisie. Een persagentschap zei dat de twee

neergeschoten na een confrontatie met "twee relschoppers" die graffiti schreven.

De veiligheidstroepen zijn deze week ook harder opgetreden in Koerdische regio's, waar de Revolutionaire Garde in het verleden afwijkende meningen heeft neergeslagen.

De Iraanse Koerden maken deel uit van een etnische minderheid die verspreid is over verschillende regionale staten. Hun streven naar autonomie heeft ook geleid tot conflicten met de autoriteiten in Irak, Syrië en Turkije.

Langs de Iraans-Iraakse grens in het zuidwesten van Iran wonen ongeveer drie miljoen etnische Arabieren, voornamelijk sjiieten. Sommige groepen, aangemoedigd door de Iraakse Arabieren aan de overkant van de grens, hebben de afgelopen jaren aangedrongen op meer autonomie.

Hoewel veel functionarissen een compromisloze toon aanslaan, werd deze week een topadviseur van Khamenei geciteerd die zich afvroeg of de politie moet toezien op het dragen van de hoofddoek - zeldzame kritiek op de inspanningen van de staat om de hijab op te leggen.

De dood van Amini en het harde optreden hebben geleid tot een veroordeling door de Verenigde Staten en andere westerse mogendheden, tot nieuwe sancties tegen Iraanse functionarissen en tot nog meer spanningen op een moment dat de besprekingen om de nucleaire overeenkomst van 2015 nieuw leven in te blazen zijn vastgelopen.

De nieuwe sancties van de Europese Unie tegen ongeveer 15 Iraniërs zullen naar verwachting maandag worden goedgekeurd, aldus diplomaten. De bevriezing van tegoeden en het reisverbod zullen weinig concrete gevolgen hebben voor deze personen, maar diplomaten zeiden dat dit een politieke boodschap is en een teken van groeiende internationale bezorgdheid over het harde optreden.