De ongebruikelijke directe aanval valt samen met een potentieel keerpunt in de machtsverhoudingen in het Midden-Oosten, nu de besprekingen om een Iraans nucleair akkoord nieuw leven in te blazen op een mogelijke ineenstorting stuiten en het risico van oorlog in de Golf toeneemt, terwijl in Bagdad de Iraakse leiders een nieuwe regering proberen te vormen die van de Iraanse invloed is ontdaan.

Beide ontwikkelingen, zeggen sommige regionale analisten, helpen verklaren waarom Iran dit moment heeft gekozen om zijn bereidheid te tonen om ballistische raketten te gebruiken, die lang door Teheran gewaardeerd werden als een afschrikmiddel tegen de Verenigde Staten, Israël en de Arabische Golfstaten, die Teheran's regionale macht betwisten.

Het besluit van de Iraanse Revolutionaire Garde (IRGC) om de projectielen rechtstreeks af te vuren op grondgebied dat onder controle staat van de met de V.S. bevriende Koerdische regionale regering - en de aanval te verklaren - is een afwijking van de normale procedure van Iran om militaire druk uit te oefenen via proxy-milities. [L2N2VF0JB] 5N2N72Q8]

De raketten troffen de buurt van een gebouw waar het consulaire team van de V.S. in Erbil, de autonome regionale hoofdstad van Koerdistan, naar toe zou verhuizen. Het veroorzaakte geen Amerikaanse slachtoffers en verwondde één burger.

De IRGC zei dat de aanval gericht was op Israëlische "strategische centra" en een vergelding was voor een Israëlische luchtaanval die vorige week twee van haar leden in Syrië doodde.

De regering in Bagdad antwoordde niet op vragen van Reuters over welke Israëlische sites de IRGC bedoelde. Er was geen onmiddellijke reactie van de Iraanse ambassade in Bagdad op een verzoek van Reuters om commentaar op de vermelding door de IRGC van Israëlische strategische centra. De regering van Erbil ontkende dat er Israëlische sites op haar grondgebied zijn.

De Israëlische moord op IRGC-leden in Syrië was waarschijnlijk de aanleiding voor de aanval in Erbil, maar de aanval was ook een waarschuwing aan de Verenigde Staten en zijn Arabische Golfpartners, evenals aan de Iraakse leiders die dreigen een regering te vormen die Teheran's voornaamste bondgenoten in Bagdad uitsluit, zeiden ambtenaren en deskundigen.

"Er zijn hier drie dingen aan de hand," zei professor Toby Dodge van de London School of Economics.

"Er is de JCPOA (Iraanse nucleaire overeenkomst), tit-voor-tat gevechten tussen Iraniërs, Israëliërs en de VS, en nu de Iraakse regeringsvorming. Je zendt dus een reeks boodschappen uit."

Een Iraakse militiecommandant die zich achter Iran schaarde, hield vol dat Israël het eerste doelwit was, maar erkende dat de boodschap die wordt uitgezonden breder zou kunnen zijn - en een duidelijk teken dat Iran bereid was te escaleren als het zich bedreigd voelde.

"Het is een boodschap aan Israël en aan alle landen dat elke aanval, zij met raketten zullen beantwoorden," en niet alleen via proxies, zei de commandant, die vroeg niet bij naam genoemd te worden omdat hij niet gemachtigd is met de media te spreken.

PROXIES

Israël heeft zijn aanvallen tegen de IRGC en zijn gevolmachtigden in de regio opgevoerd met ten minste 15 luchtaanvallen in de regionale bondgenoot van Iran, Syrië, in het afgelopen jaar, waarvan negen in de laatste vier maanden, volgens een telling van Reuters.

Door Iran gesteunde Iraakse milities hebben de laatste jaren regelmatig Amerikaanse doelwitten aangevallen, met inbegrip van de strijdmacht van ongeveer 2.000 troepen die in Irak en Syrië zijn ingezet om restanten van Islamitische Staat te bestrijden, met steeds geraffineerdere aanvallen.

Tot de acties van Washington zelf behoort de moord op de legendarische Iraanse generaal Qassem Soleimani in Bagdad in 2020. Iran reageerde op die moord met een raketsalvo op een Amerikaanse basis in Irak, zijn laatst bekende rechtstreekse aanval tegen de Verenigde Staten.

De besprekingen van Teheran met Washington om een nucleaire overeenkomst uit 2015, die de broodnodige verlichting van de sancties zou brengen, nieuw leven in te blazen, zijn in onzekerheid gedompeld door een Russische eis op het laatste ogenblik.

Het mislukken ervan zou kunnen betekenen dat Teheran dichter bij de ontwikkeling van kernwapens komt, als het dat zou willen, een vooruitzicht dat de regio in beroering zou brengen. Teheran ontkent dat het ooit naar atoombommen heeft gestreefd.

Iran wordt algemeen verondersteld militaire druk te hebben uitgeoefend als hefboom rond vorige gespreksrondes en zei op maandag dat het aan Washington was om een overeenkomst te reanimeren.

"Dachten de Iraniërs aan al die factoren toen zij besloten de raketten te lanceren? Daar ben ik niet zo zeker van - het Israël-incident was de aanleiding," zei Lahib Higel, senior Irak-analist bij de International Crisis Group.

"Maar er spelen nog een heleboel andere factoren mee ... zoals Rusland dat eisen stelt aan het JCPOA," zei Higel.

IRAQISCHE SHI'ITISCHE RIVALEN

Binnen Irak hebben de tegenstanders van Iran de aanval opgevat als een waarschuwing aan zichzelf, midden in de gevoelige besprekingen over de vorming van een regering na de algemene verkiezingen van oktober.

Die verkiezingen leverden een overwinning op aan de machtige geestelijke Moqtada al-Sadr, een sji'itische moslimleider die zich verzet tegen de Iraanse invloed en de voornaamste rivaal is van de met Iran geallieerde sji'iten.

Sadr heeft gedreigd door Iran gesteunde groepen uit de regering te weren, en heeft een alliantie gesmeed met de Koerdische Democratische Partij die Erbil bestuurt, en met Soennitische Arabische groepen.

Sadr gaf zondag op Twitter een verklaring uit waarin hij zei dat de Koerden van Irak het doelwit waren van de aanval op Erbil, en hij zwoer dat hij zijn "regering van nationale meerderheid" zou nastreven - een eufemisme voor een regering die vrij is van Iraanse invloed.

Een hoge ambtenaar van Sadr's politieke bureau zei dat Sadr's plannen de Iraanse sji'itische bondgenoten voor het eerst sinds de Amerikaanse invasie van 2003, die Saddam Hoessein ten val bracht, effectief van de regering zouden uitsluiten.

"De raketten waren een boodschap aan Sadr die waarschuwde tegen het breken met andere sji'ieten en zich af te stemmen op een partij die betrekkingen onderhoudt met Israël," zei de ambtenaar, verwijzend naar de Koerden die al tientallen jaren discrete banden onderhouden met Israël.

De functionaris sprak op voorwaarde van anonimiteit omdat de beweging van Sadr heeft bevolen dat niemand met de media spreekt tijdens de regeringsbesprekingen.

Dodge zei dat de boodschap van Iran moedig maar riskant was en dat Irak de dupe zou worden van verder geweld. De tegenstanders van Iran zouden proberen vergeldingsmaatregelen te nemen tegen Teheran of zijn gevolmachtigden, zei hij.

"Je komt weer in deze tit-for-tat terecht. Wat er daarna ook gebeurt, het is meer instabiliteit voor Irak."