Op zijn tweede dag in Kazachstan sprak Franciscus het Zevende Congres van Leiders van Wereldreligies en Traditionele Religies toe, een bijeenkomst waar christenen, joden, moslims, boeddhisten, hindoes en andere godsdiensten bijeenkomen.

Het congres wordt gekenmerkt door de opvallende afwezigheid van Kirill.

Hij zou aanwezig zijn geweest, maar heeft zich later teruggetrokken.

De Russisch-orthodoxe kerk heeft een delegatie gestuurd.

"God is vrede. Hij leidt ons altijd op de weg van de vrede, nooit op die van de oorlog," zei Franciscus, sprekend aan een enorme ronde tafel in het Onafhankelijkheidspaleis, een enorm modern bouwwerk van staal en glas in de hoofdstad van de voormalige Sovjet-republiek.

"Laten wij dus nog meer aandringen op de noodzaak om conflicten op te lossen, niet met de onbesliste machtsmiddelen, met wapens en dreigementen, maar met het enige middel dat door de hemel gezegend en de mens waardig is: ontmoeting, dialoog en geduldige onderhandelingen," zei hij.

De paus, die eerder dit jaar zei dat Kirill niet de "misdienaar" van de Russische president Vladimir Poetin kon zijn, zei tegen de conferentie: Het heilige mag nooit een stut zijn voor de macht, noch de macht een stut voor het heilige!"

Kirill heeft enthousiaste steun gegeven aan de Russische inval in Oekraïne, die de patriarch ziet als een bolwerk tegen een Westen dat hij decadent noemt.

Zijn houding heeft een breuk met het Vaticaan veroorzaakt en een interne opstand ontketend, die ertoe geleid heeft dat sommige plaatselijke orthodoxe kerken de banden met de Russisch-orthodoxe kerk hebben verbroken.

Franciscus zei ook dat geweld in Gods naam weliswaar nooit gerechtvaardigd is, maar dat de "virussen" van haat en terrorisme niet uitgeroeid kunnen worden zonder eerst het onrecht en de armoede uit te roeien.

Hij zei dat godsdienstvrijheid essentieel is voor vreedzame coëxistentie in elke samenleving en dat geen enkele geloofsovertuiging het recht heeft anderen te dwingen zich te bekeren.

"Het is tijd om te beseffen dat fundamentalisme elke geloofsovertuiging bezoedelt en corrumpeert," zei hij. "Laten wij ons bevrijden van die reductieve en destructieve begrippen die de naam van God beledigen door hardvochtigheid, extremisme en vormen van fundamentalisme, en hem ontheiligen door haat, fanatisme en terrorisme, waardoor ook het beeld van de mens wordt ontsierd."

Maar alleen het veroordelen van extremisme was niet genoeg.

"Zolang ongelijkheid en onrechtvaardigheid blijven voortwoekeren, zal er geen einde komen aan virussen die nog erger zijn dan COVID: de virussen van haat, geweld en terrorisme," zei hij.

Franciscus, die in 2015 een belangrijk document schreef over de noodzaak om het milieu te beschermen, zei dat religieuze leiders in de frontlinie moesten staan om de gevaren van klimaatverandering en extreem weer onder de aandacht te brengen, vooral de gevolgen ervan voor de armen en kwetsbaren in de samenleving.

Er zijn slechts ongeveer 125.000 katholieken onder de 19 miljoen inwoners van het uitgestrekte Centraal-Aziatische land. Ongeveer 70% van de Kazachen zijn moslims en ongeveer 26% orthodoxe christenen.

Franciscus zal woensdagmiddag een mis opdragen voor de piepkleine katholieke gemeenschap.