De overeenkomst kwam tot stand toen landen onderzoek deden naar de oorzaak van lekken in de Russische Nord Stream-gaspijpleidingen naar Europa, en nu Europa een energieschaarse winter tegemoet gaat nadat Rusland de gasleveringen heeft verminderd in de nasleep van zijn invasie in Oekraïne.

Moskou wijt de verminderde levering aan EU-landen aan westerse sancties.

De ministers van Energie van de EU zijn vrijdag onmiddellijk besprekingen begonnen over hun volgende stap om de energieschaarste te beperken.

Maar voorlopig zijn dit de energiemaatregelen die de EU-landen vrijdag hebben goedgekeurd.

ONVERWACHTE HEFFING OP ELEKTRICITEITSCENTRALES DIE GEEN GAS GEBRUIKEN

De EU is overeengekomen om inkomsten van elektriciteitsproducenten met lage bedrijfskosten terug te vorderen om de regeringen meer geld te geven om de consumenten en de industrie te beschermen tegen de stijgende energierekeningen.

In het EU-systeem bepalen gascentrales vaak de elektriciteitsprijs. Wind-, zonne- en kerncentrales kunnen hun elektriciteit nog steeds verkopen tegen de daaruit voortvloeiende hoge prijzen, ook al hebben zij veel lagere bedrijfskosten en hoeven zij geen torenhoge brandstofrekeningen te betalen.

Van december tot juni 2023 zullen de EU-landen de extra inkomsten van deze producenten en ook van de elektriciteitshandelaren afromen.

De maatregel zou tot maart een prijslimiet van 180 euro per megawattuur (MWh) toepassen op de inkomsten die deze producenten voor hun stroom op de markt krijgen.

De limiet zou worden toegepast nadat de stroomtransacties zijn afgewikkeld, zodat deze niet rechtstreeks van invloed zou zijn op de prijzen op de Europese op de beurs verhandelde elektriciteitsmarkt.

Landen kunnen ervoor kiezen om ook een nog strenger nationaal plafond voor de inkomsten op te leggen, of slechts 90% van de extra inkomsten van bedrijven terug te vorderen. Zij kunnen ook een afzonderlijk plafond vaststellen om de inkomsten van kolencentrales af te romen.

De nationale regeringen zouden verantwoordelijk zijn voor het terugwinnen van het geld en de besteding ervan om de stijgende energieprijzen te matigen. Dat zou kunnen inhouden dat consumenten financiële prikkels krijgen om minder stroom te gebruiken, dat hun elektriciteitsrekeningen worden verlaagd, of dat zij worden geholpen om te investeren in energiebesparende maatregelen, zoals woningisolatie.

Volgens de Commissie zou het voorstel 117 miljard euro (117 miljard dollar) opleveren, hoewel dat geld niet gelijkelijk zou worden verdeeld, en landen als Estland hebben gezegd dat zij weinig inkomsten uit de maatregel verwachten.

De heffing zou niet verplicht zijn voor Malta en Cyprus, eilandlanden die niet volledig op het elektriciteitsnet van de EU zijn aangesloten.

WINSTDELING VOOR BEDRIJVEN DIE FOSSIELE BRANDSTOFFEN GEBRUIKEN

De EU-landen zullen ook extra geld afromen van bedrijven die enorme winsten hebben gemaakt met de verkoop van fossiele brandstoffen tegen recordprijzen.

Ze zijn vrijdag ook overeengekomen een tijdelijke windfall profit heffing in te voeren voor olie, gas, steenkool en raffinaderijen.

Deze heffing zou vanaf 2022, 2023 of beide van toepassing zijn op 33% van de belastbare overwinsten van bedrijven, waarbij overwinsten worden gedefinieerd als winsten die 20% boven de gemiddelde belastbare winsten van een bedrijf in de afgelopen vier jaar liggen.

Landen als Italië en Griekenland hebben al een windfall profit tax voor energiebedrijven, en de landen zijn overeengekomen dat de regeringen dergelijke nationale maatregelen kunnen behouden, in plaats van ze te vervangen door de EU-regeling.

De heffing zou worden geïnd door het EU-land waar de onverhoopte winst van het bedrijf wordt gegenereerd.

VERMINDERING VAN DE VRAAG NAAR ELEKTRICITEIT

De EU-landen hebben ook ingestemd met een verplichte doelstelling om hun elektriciteitsverbruik van december tot maart te verminderen, zodat Europa genoeg brandstof heeft voor de koudere maanden.

Tijdens de 10% van de uren met de hoogste elektriciteitsvraag per maand moeten de EU-landen hun energieverbruik met 5% verminderen. De nationale regeringen moeten maatregelen uitwerken om de vraag te verminderen.

De gasopslag in de EU is nu voor 88% gevuld, wat meer is dan de EU-doelstelling voor de winter. Maar analisten zeggen dat Europa het gasverbruik tijdens de winter nog steeds zal moeten verminderen om te voorkomen dat de opslagfaciliteiten droog komen te staan.

GEEN PRIJSPLAFOND VOOR GAS

De EU-landen zullen nu nagaan welke extra maatregelen zij kunnen nemen om de prijsstijgingen af te remmen, waaronder een gasprijsplafond.

Frankrijk, Italië, Polen en 12 andere landen hebben de Europese Commissie deze week gevraagd een EU-breed prijsplafond voor groothandelstransacties in gas voor te stellen.

Andere landen - waaronder Duitsland, Europa's grootste gasafnemer, en Nederland - zijn daartegen gekant en waarschuwen dat het voor landen moeilijk kan worden om deze winter gas aan te trekken op prijsconcurrerende wereldmarkten.

De Europese Commissie heeft ook twijfels geuit en voorgesteld dat de EU in plaats daarvan een beperkter prijsplafond toepast op Russisch gas, of gas dat specifiek wordt gebruikt voor elektriciteitsopwekking.

De EU-ministers van Energie zullen vrijdag hun volgende stappen bespreken. De Commissie, die het EU-beleid opstelt, zal dan volgende maand details bekendmaken over de extra maatregelen die zij onderzoekt.

Dat kan ook hulp inhouden voor energiebedrijven die te kampen hebben met stijgende behoeften aan zekerheden en een alternatieve referentieprijs voor vloeibaar aardgas, ideeën waaraan Brussel naar eigen zeggen werkt.