De secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Antonio Guterres, heeft opgeroepen om het gebied rond de centrale, de grootste van Europa, te demilitariseren. Een team van het nucleair agentschap van de Verenigde Naties hoopt in de nabije toekomst een bezoek te brengen aan de site.

WAT IS HET?

De kerncentrale van Zaporizja heeft zes watergekoelde en watergemodereerde VVER-1000 V-320 reactoren van sovjetontwerp, die Uranium 235 bevatten, dat een halveringstijd heeft van meer dan 700 miljoen jaar.

De bouw begon in 1980 en de zesde reactor werd in 1995 op het net aangesloten.

Op 22 juli waren volgens het Agentschap voor Kernenergie (NEA) slechts twee van zijn reactoren in bedrijf.

WAT ZIJN DE RISICO'S VOOR DE REACTOREN?

Het grootste risico wordt gevormd door een daling van de watertoevoer.

Water onder druk wordt gebruikt om warmte weg te voeren van de reactor en om neutronen te vertragen, zodat het uranium 235 zijn kettingreactie kan voortzetten.

Indien het water zou wegvallen, en hulpsystemen zoals dieselgeneratoren er door een aanval niet in slagen de reactor koel te houden, zou de kernreactie vertragen en zou de reactor zeer snel opwarmen.

Bij dergelijke hoge temperaturen zou waterstof uit de zirkoniumbekleding kunnen vrijkomen en zou de reactor kunnen beginnen te smelten.

Deskundigen zeggen echter dat het gebouw waarin de reactoren zijn ondergebracht, ontworpen is om straling op te vangen en bestand te zijn tegen grote inslagen, wat betekent dat het risico van een groot lek daar nog beperkt is.

"Ik geloof niet dat er een grote kans zou zijn op een breuk in het insluitingsgebouw, zelfs als het per ongeluk door een explosieve granaat getroffen zou worden, en nog minder waarschijnlijk is dat de reactor zelf daardoor beschadigd zou kunnen worden. Dit betekent dat het radioactieve materiaal goed beschermd is," aldus Mark Wenman, Reader in Nuclear Materials bij Nuclear Energy Futures, Imperial College London.

HOE ZIT HET MET DE VERBRUIKTE SPLIJTSTOF?

Naast de reactoren is er ter plaatse ook een droge opslagplaats voor gebruikte splijtstofassemblages, en bij elke reactor zijn er bassins voor gebruikte splijtstof, die gebruikt worden om de gebruikte splijtstof af te koelen.

"De bassins met verbruikte splijtstof zijn gewoon grote bassins met uranium splijtstofstaven erin - ze zijn echt heet, afhankelijk van hoe lang ze daar al liggen," zei Kate Brown, een milieuhistoricus aan het Massachusetts Institute of Technology, wier boek "Manual for Survival" de volledige omvang van de ramp van Tsjornobyl documenteert.

"Als er geen vers water in wordt gedaan dan zal het water verdampen. Als het water verdampt dan zal de zirkonium bekleding verhitten en die kan vlam vatten en dan hebben we een slechte situatie - een brand van bestraald uranium die erg lijkt op de situatie in Chornobyl waarbij een heel complex van radioactieve isotopen vrijkomt."

Een emissie van waterstof uit een bassin met verbruikte splijtstof veroorzaakte een explosie in reactor 4 bij de Japanse kernramp van Fukushima in 2011.

Volgens een Oekraïense indiening bij de IAEA in 2017 waren er 3.354 verbruikte-splijtstofassemblages in de droge verbruikte-splijtstofinstallatie en ongeveer 1.984 verbruikte-splijtstofassemblages in de bassins.

Dat is een totaal van meer dan 2.200 ton nucleair materiaal, exclusief de reactoren, aldus het document https://www.iaea.org/sites/default/files/national_report_of_ukraine_for_the_6th_review_meeting_-_english.pdf.

WIE CONTROLEERT HET?

Na de invasie van Oekraïne op 24 februari hebben Russische troepen begin maart de controle over de centrale overgenomen.

Het Oekraïense personeel blijft de centrale bedienen, maar speciale Russische militaire eenheden bewaken de installatie en Russische nucleaire specialisten geven advies. De Internationale Organisatie voor Atoomenergie (IAEA) heeft gewaarschuwd dat het personeel onder uiterst stressvolle omstandigheden werkt.

Als er een nucleair ongeluk zou gebeuren, is het onduidelijk wie er tijdens een oorlog mee om zou gaan, zei Brown.

"Wij weten niet wat er gebeurt in een oorlogssituatie wanneer wij een nucleaire noodsituatie hebben," zei Brown. "In 1986 liep alles zo goed als in de Sovjet-Unie, zodat ze tienduizenden mensen en materiaal en hulpvoertuigen naar de plaats konden mobiliseren."

"Wie zou nu de leiding van die operatie op zich nemen?"

WAT IS ER TOT NU TOE GEBEURD?

De centrale werd in maart getroffen, maar er was geen stralingslek en de reactoren waren intact. Zowel Rusland als Oekraïne gaven elkaar de schuld van die aanval.

In juli zei Rusland dat Oekraïne herhaaldelijk het grondgebied van de centrale had bestookt met drones en raketten. Pro-Oekraïense sociale media zeiden dat "kamikaze drones" Russische troepen in de buurt van de centrale hadden getroffen.

Reuters kon de verslagen van beide partijen op het slagveld niet onmiddellijk verifiëren.

- 5 Augustus: De centrale werd tweemaal beschoten. Stroomkabels werden beschadigd. Een gebied bij de reactoren werd getroffen.

Rusland zei dat de 45ste Artilleriebrigade van Oekraïne ook het grondgebied van de centrale bestookte met 152-mm granaten vanaf de overzijde van de Dnipro-rivier. Het staatskernbedrijf van Oekraïne, Energoatom, zei dat Rusland de centrale beschoot met raketgestuurde granaten.

- 6 aug. Opnieuw beschoten, mogelijk twee keer. Een gebied naast de opslagplaats voor droge verbruikte splijtstof werd getroffen.

Energoatom zei dat Rusland raketten op de centrale afvuurde. De Russische strijdkrachten zeiden dat Oekraïne er toesloeg met een 220-mm Uragan raketwerper.

- 7 aug. Opnieuw beschoten

Rusland zei dat de 44ste Artilleriebrigade van Oekraïne de centrale heeft getroffen, waarbij een hoogspanningsleiding beschadigd werd. Het Russische Ministerie van Defensie zei dat het vermogen van reactoren 5 en 6 tot 500 megawatt was teruggebracht.

- 11 aug. Opnieuw beschoten.

Het Oekraïense Energoatom zei dat het vijf keer getroffen was, Russische functionarissen zeiden dat het twee keer getroffen was tijdens een ploegwisseling.

- 24 aug. De Russische Nationale Garde zei dat ze twee werknemers van de centrale had aangehouden omdat ze informatie hadden doorgegeven aan de Oekraïense autoriteiten.

- 25 aug. De IAEA is "heel, heel dichtbij" om de centrale te kunnen bezoeken, zei haar chef Rafael Grossi.