De planning voor het bezoek was al maanden aan de gang met Amerikaanse ambtenaren, zeiden vier van de bronnen.
Khan's beslissing om de bevelschriften aan te vragen gooide de plannen in de war die gesteund werden door Washington en Londen om de aanklager en zijn team Gaza en Israël te laten bezoeken. De rechtbank was van plan om ter plaatse bewijs van oorlogsmisdaden te verzamelen en Israëlische leiders een eerste kans te geven om hun positie te presenteren en eventuele actie die ze ondernamen om te reageren op de beschuldigingen van oorlogsmisdaden, vertelden vijf bronnen met directe kennis van de uitwisselingen aan Reuters.
Khan's verzoek om een arrestatiebevel voor de Israëlische premier Benjamin Netanyahu - de eerste poging van het hof om een zittend, door het Westen gesteund staatshoofd vast te houden - was ook in strijd met de pogingen van de VS en Groot-Brittannië om te voorkomen dat het hof Israëlische leiders zou vervolgen, aldus de bronnen.
De twee staten hebben gezegd dat het hof geen jurisdictie heeft over Israël en dat het aanvragen van een arrestatiebevel niet zou helpen om het conflict op te lossen.
Het kantoor van Khan vertelde aan Reuters dat de beslissing om een arrestatiebevel aan te vragen, in lijn is met de aanpak in alle zaken, gebaseerd is op een beoordeling van de aanklager dat er genoeg bewijs is om verder te gaan, en het standpunt dat het onmiddellijk aanvragen van een arrestatiebevel voortdurende misdaden kan voorkomen.
Reuters is de eerste die in detail bericht over de geplande reis en de gevolgen van de annulering ervan.
Khan had drie jaar lang gewerkt aan het verbeteren van de relaties met de VS, die geen lid zijn van het Strafhof. Hij had Washington gevraagd om te helpen druk uit te oefenen op zijn bondgenoot Israël - ook geen lid van het hof - om zijn team toegang te verlenen, zeiden vier bronnen.
Zijn zet heeft de operationele samenwerking met de VS geschaad en Groot-Brittannië, een van de oprichters van het hof, boos gemaakt, zeiden de bronnen.
Een hooggeplaatste functionaris van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken zei dat Washington bleef samenwerken met het Strafhof voor zijn onderzoeken in Oekraïne en Soedan, maar drie bronnen met directe kennis van de omgang van de Amerikaanse regering met het Strafhof vertelden Reuters dat de samenwerking is geschaad door de plotselinge actie van Khan.
Ze zeiden dat er problemen zijn ontstaan bij de voorbereidingen voor nieuwe aanklachten tegen verdachten in Darfur in Soedan en de arrestatie van voortvluchtigen. Twee van de bronnen zeiden dat één operatie om een verdachte aan te houden, die ze niet in detail wilden beschrijven, niet volgens plan verliep door het verlies van belangrijke Amerikaanse steun. Alle bronnen uitten hun bezorgdheid dat de actie van Khan de samenwerking in andere lopende onderzoeken in gevaar zou brengen.
De plotselinge stap van Khan heeft echter de steun van andere landen getrokken, waardoor de politieke verschillen tussen de nationale machten over het conflict en de rechtbank aan het licht zijn gekomen. Frankrijk, België, Spanje en Zwitserland hebben verklaringen afgelegd waarin ze de beslissing van Khan steunen; Canada en Duitsland hebben simpelweg verklaard dat ze de onafhankelijkheid van het hof respecteren.
Het ICC is het wereldtribunaal voor de vervolging van oorlogsmisdadigers en heeft geen politiemacht om verdachten vast te houden, dus vertrouwt het op 124 landen die het verdrag van Rome uit 1998, dat aan de basis lag van het ICC, hebben geratificeerd. Niet-leden China, Rusland, de VS en Israël werken soms op ad-hocbasis samen met het hof.
EEN PAAR UUR VAN TEVOREN
Khan heeft persoonlijk besloten om het bezoek aan de Gazastrook, Jeruzalem en de stad Ramallah op de Westelijke Jordaanoever, dat op 27 mei zou beginnen, af te zeggen, aldus twee van de bronnen.
Functionarissen van het Hof en Israël zouden elkaar op 20 mei in Jeruzalem ontmoeten om de laatste details van de missie uit te werken. In plaats daarvan vroeg Khan die dag arrestatiebevelen aan voor Netanyahu, de Israëlische minister van Defensie Yoav Gallant en drie Hamasleiders -- Yahya Sinwar, Mohammed Deif en Ismail Haniyeh.
Een VN-functionaris, die op voorwaarde van anonimiteit sprak, bevestigde dat de eerste besprekingen hadden plaatsgevonden over een bezoek van Khan aan Gaza, waarbij de veiligheid en het vervoer aan de orde kwamen.
Vliegtickets en vergaderingen tussen hooggeplaatste functionarissen van het hof en Israëlische functionarissen werden slechts enkele uren van tevoren geannuleerd, waardoor sommige van Khan's eigen medewerkers werden verblind, aldus zeven bronnen met directe en indirecte kennis van de beslissing.
De ambtenaar van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken zei dat het afzeggen van het bezoek in mei afweek van de gebruikelijke praktijk van de aanklager om contact te zoeken met staten waartegen een onderzoek loopt. Drie Amerikaanse bronnen zeiden, zonder details te geven, dat het motief van Khan om van koers te veranderen niet duidelijk was uitgelegd en dat de ommezwaai de geloofwaardigheid van de rechtbank in Washington had geschaad.
Het kantoor van Khan ging niet direct in op deze punten, maar zei dat hij de drie voorgaande jaren had geprobeerd om de dialoog met Israël te verbeteren en dat hij geen informatie had ontvangen waaruit bleek dat Israël "echte actie" ondernam op binnenlands niveau om de vermeende misdaden aan te pakken.
Khan "blijft de gelegenheid verwelkomen om Gaza te bezoeken" en "blijft openstaan voor overleg met alle relevante actoren", zei zijn kantoor in een e-mail.
Hoge Hamasfunctionaris Basem Naim vertelde Reuters dat Hamas geen voorkennis had van Khan's plannen om een onderzoeksteam naar Gaza te sturen.
Het kantoor van Netanyahu en het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken weigerden commentaar te geven.
De oorlog in Gaza brak uit nadat militanten onder leiding van Hamas op 7 oktober Zuid-Israël binnenstormden, waarbij 1.200 mensen omkwamen en ongeveer 250 mensen gegijzeld werden. Bijna 38.000 Palestijnen zijn gedood in de grond- en luchtcampagne van Israël, aldus het ministerie van Volksgezondheid van Gaza.
WASHINGTON VERBLIND
Het ICC heeft "de staat Palestina" in 2015 toegelaten, en Khan zegt dat zijn kantoor jurisdictie heeft over vermeende gruweldaden die sinds 7 oktober zijn begaan door Palestijnen in Israël en door iedereen in de Gazastrook. Noch de VS noch Groot-Brittannië erkennen de Palestijnse staat, dus betwisten zij de jurisdictie van het hof over het gebied.
Hoewel Washington en Londen beweren dat het hof in deze situatie geen jurisdictie heeft, waren ze met Israël aan het praten om aanklager Khan te helpen het bezoek te regelen, vertelden vier bronnen dicht bij hun regeringen aan Reuters.
De bronnen zeiden dat ze ervan op de hoogte waren geweest dat Khan mogelijk een arrestatiebevel zou aanvragen tegen Netanyahu en andere hooggeplaatste Israëlische functionarissen: Sinds minstens maart had Khan of leden van zijn team de regeringen van de VS, het VK, Rusland, Frankrijk en China geïnformeerd over de mogelijkheid om Israëlische en Hamasleiders aan te klagen.
Een diplomatieke bron in een Westers land zei, zonder details te geven, dat er onder de radar diplomatieke inspanningen werden geleverd om het ICC ervan te overtuigen deze weg niet in te slaan.
"We hebben hard gewerkt om een relatie op te bouwen die geen verrassingen inhoudt," zei een Amerikaanse bron, die vroeg om niet bij naam genoemd te worden vanwege de gevoeligheid van de zaak.
Blinken noemde Khan's beslissing op 21 mei "volkomen verkeerd", zei dat het niet strookte met het proces dat hij verwachtte en dat het de vooruitzichten op een overeenkomst over het bevrijden van gijzelaars of een staakt-het-vuren zou bemoeilijken. Hij vertelde een kredietcommissie van de Senaat dat hij met de Republikeinen zou samenwerken om sancties op te leggen aan ICC-functionarissen.
Op dezelfde dag vertelde Cameron het parlement dat de stap van Kahn verkeerd was.
Privé reageerde hij woedend op de verandering van het plan, noemde het "gek" omdat Khan's team Israël en Gaza nog niet had bezocht, en dreigde in een telefoongesprek met Khan om Groot-Brittannië terug te trekken uit het hof en de financiële steun aan het hof te verminderen, aldus drie bronnen met directe kennis van de discussie. Een ambtenaar van het Ministerie van Buitenlandse Zaken weigerde commentaar te geven op het telefoongesprek of op de relatie van Groot-Brittannië met het hof.
In juni gaf het ICC het Verenigd Koninkrijk toestemming om een schriftelijke verklaring in te dienen waarin het zijn juridische argumenten uiteenzette dat het ICC geen jurisdictie heeft over de zaak. De kwestie van de rechtsbevoegdheid van het hof verdeelt zowel leden als niet-leden van het hof.
De VS heeft een beladen relatie met het hof. In 2020, onder de voormalige Amerikaanse president Donald Trump, stelde Washington sancties in tegen het hof, die onder president Joe Biden werden ingetrokken.
Het kantoor van Khan zei dat hij "de afgelopen jaren aanzienlijke inspanningen heeft geleverd om de samenwerking met de Verenigde Staten te versterken, en dankbaar is voor de concrete en belangrijke hulp van de Amerikaanse autoriteiten."
