Anthony Albanese, wiens centrum-linkse Labor-partij bij de verkiezingen van 21 mei een einde maakte aan bijna tien jaar conservatieve regering, prees de koningin als "een blijvende, inspirerende, groeiende aanwezigheid van kalmte, fatsoen en kracht" in de hoofdstad Canberra, waar hij een baken ontstak ter gelegenheid van het Platina Jubileum.

Maar hij merkte op dat, hoewel de Australiërs genegenheid voor de koningin voelden, "de band tussen onze naties niet meer is wat hij was bij het aanbreken van haar regeerperiode".

De relatie was "niet langer ouder en jonge aanwinst", zei Albanese op het low-key evenement laat op donderdag. "Wij staan als gelijken. Maar wat nog belangrijker is, wij staan als vrienden".

De opmerkingen bouwen voort op een debat dat al tientallen jaren suddert in Australië, dat in 1788 door de Britten werd gekoloniseerd en nog steeds een belangrijk lid is van het Gemenebest. De discussie werd dinsdag opnieuw aangewakkerd toen Albanese de eerste "onderminister voor de republiek" van het land in zijn ministerie benoemde.

De minister, Matt Thistlethwaite, vertelde later aan de media dat hij zou wachten tot de tweede termijn van Labor om voor een republiek te pleiten, maar dat nu koningin Elizabeth "het einde van haar regeerperiode nadert, de Australiërs zich natuurlijk beginnen af te vragen, wel, wat komt hierna?"

De Australische Monarchistische Liga beschuldigde de nieuwe regering ervan het land te misleiden door vóór de verkiezingen geen verandering van het regeringsstelsel te beloven.

Albanese heeft het republicanisme gesteund. In zijn eerste toespraak tot het parlement in 1996 betreurde hij dat Labor dat jaar de verkiezingen had verloren omdat zijn partij een "opwindende visie van een diverse en rechtvaardige Australische republiek voor de 21e eeuw" had.

Een referendum in 1999, gehouden door de conservatieve premier John Howard, een monarchist, viel uit in het voordeel van handhaving van de status quo, 55% tegen 45%.

In buurland Nieuw-Zeeland, ook een voormalige Britse kolonie, bedankte premier Jacinda Ardern de "koningin van Nieuw-Zeeland" die "een diepe persoonlijke belangstelling voor het leven en het welzijn van onze natie" had getoond.

Het republikeinse debat heeft in Nieuw-Zeeland niet zo veel aanhang gekregen als in Australië. Uit een opiniepeiling van 2021 bleek dat slechts een derde van de Nieuw-Zeelanders wilde dat Nieuw-Zeeland een republiek werd.

Dit jaar heeft de kleine oppositiepartij Te Pati Maori een petitie opgesteld waarin wordt opgeroepen het Britse koningshuis als staatshoofd af te zetten en zij zoekt daarvoor steun op haar website.