Ze spraken nadat ze eer hadden bewezen aan de slachtoffers van de aanslag van maandag in de Belgische hoofdstad, waar de EU-instellingen zijn gevestigd, en veroordeelden wat ze een terroristische aanslag noemden.

De schietpartij heeft de hardnekkige problemen van de EU bij het beheer van asiel en migratie onder de aandacht gebracht, waaronder gaten in de beveiliging en mislukkingen bij het terugsturen van mensen die geacht worden niet het recht te hebben om in het 27 landen tellende blok te verblijven.

De Zweedse premier Ulf Kristersson zei dat de open Schengenzone van Europa niet zou overleven tenzij de buitengrenzen van de EU beter beschermd zouden worden tegen ongewenste immigratie.

"Als we onze gemeenschappelijke grenzen niet kunnen beschermen, zullen we het vrije verkeer binnen Europa niet kunnen handhaven," zei hij.

De Belgische premier Alexander De Croo zei dat de EU ook een effectiever systeem nodig heeft voor het terugsturen van ongeautoriseerde immigranten.

"Dit is iets wat we moeten aanpakken en dat kan alleen op een gecoördineerde manier," zei hij.

De 45-jarige schutter kwam in 2011 aan op het Italiaanse eiland Lampedusa en woonde daarna in Zweden voordat hij asiel aanvroeg in België. Hij verloor zijn zaak in 2020 en moest het land verlaten.

Volgens de wet zou hij 30 dagen de tijd hebben gehad om vrijwillig te vertrekken. Maar het bevel werd nooit gegeven, hoewel de man bij de politie bekend was.

De Zweedse publieke zender STV citeerde een vonnis van de rechtbank door te melden dat de schutter in Zweden had vastgezeten voor drugsdelicten.

RETURNS

De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, zei dat het nieuwe migratiepact van het blok dergelijke situaties in de toekomst zou helpen voorkomen door snellere deportaties mogelijk te maken van buitenlanders die als een bedreiging voor de veiligheid worden beschouwd.

De EU wijt de lage terugkeercijfers al lange tijd aan de onwil van landen van herkomst - waaronder Tunesië - om mensen terug te nemen. De EU zei dat de lidstaten vorig jaar 420.000 terugkeerbesluiten hadden uitgevaardigd, maar dat er slechts 77.000 werden uitgevoerd.

Het nieuwe pact is voorlopig goedgekeurd door de meeste EU-landen en wordt nu verder onderhandeld met het Europees Parlement, waarbij de ambtenaren hopen op een definitieve overeenkomst dit jaar.

De EU-ministers van Migratie zullen de plannen donderdag in Brussel bespreken, net als de nationale leiders volgende week.

Islamitische Staat eiste de verantwoordelijkheid op voor de aanslag van maandag. In een video die online werd gezet voordat hij door de politie werd gedood, noemde de schutter zichzelf Abdesalem Al Guilani. De Belgische staatsomroep RTBF noemde hem Abdesalem Lassoued.

Het incident vindt plaats tegen de achtergrond van een verhoogde bezorgdheid over de veiligheid in verband met het conflict tussen Israël en Hamas, hoewel aanklagers zeiden dat de schutter meer gemotiveerd leek te zijn door Koranverbrandingen in Zweden.

In augustus verhoogde Zweden zijn terreuralarm naar het op één na hoogste niveau en waarschuwde voor een toename van het aantal bedreigingen tegen Zweden in binnen- en buitenland, nadat de verbrandingen moslims woedend maakten en jihadistische bedreigingen uitlokten.