Wie van onze prehistorische verwanten die toen in het Afrikaanse landschap rondliepen, heeft ze gemaakt? De hoofdverdachte, zeiden onderzoekers donderdag bij het beschrijven van de vondsten, zou wel eens een verrassing kunnen zijn.

De artefacten van de Nyayanga site zijn de oudst bekende voorbeelden van een soort stenen technologie, de Oldowan gereedschapskist genoemd, die revolutionair was en onze voorouders in staat stelde om divers voedsel te verwerken en hun menu uit te breiden. Er zijn drie soorten werktuigen gevonden: hamerstenen en stenen kernen om planten, botten en vlees mee fijn te slaan, en scherpgerande schilfers om vlees mee te snijden.

Om de leeftijd van deze werktuigen in perspectief te plaatsen: onze soort Homo sapiens verscheen pas ruwweg 300.000 jaar geleden.

Wetenschappers hebben lang gedacht dat Oldowan-gereedschap het werkterrein was van soorten die tot het geslacht Homo behoren, een groep waartoe onze soort en onze naaste verwanten behoren. Maar er zijn geen Homo-fossielen gevonden in Nyayanga. In plaats daarvan werden er twee tanden - stevige kiezen - ontdekt van een geslacht dat Paranthropus heet, een aanwijzing dat deze prehistorische neef van ons de maker kan zijn geweest.

"De associatie van deze Nyayanga-gereedschappen met Paranthropus kan de vraag heropenen wie de oudste Oldowan-gereedschappen heeft gemaakt. Misschien verwerkte niet alleen Homo, maar ook andere soorten homininen voedsel met Oldowan-technologie," zei antropoloog Thomas Plummer van Queens College in New York City, hoofdauteur van het onderzoek dat gepubliceerd is in het tijdschrift Science.

De term hominine verwijst naar verschillende soorten die als menselijk of nauw verwant worden beschouwd.

"Toen ons team de ouderdom van de Nyayanga bewijzen vaststelde, werd de dader van de werktuigen een 'whodunit' in mijn gedachten," zei paleoantropoloog en co-auteur van het onderzoek Rick Potts, directeur van het Human Origins Program van het Smithsonian National Museum of Natural History. "Er zijn verschillende mogelijkheden. En behalve het vinden van gefossiliseerde handbotten rond een stenen werktuig, zal de maker van de vroege Oldowan werktuigen nog lange tijd onbekend blijven."

De kiezen zijn de oudst bekende fossielen van Paranthropus, een rechtoplopende wandelaar die aapachtige en mensachtige trekken combineerde en aanpassingen had om zwaar te kauwen, waaronder een schedel met daarop een benige rand waaraan sterke kaakspieren vastzaten, zoals bij gorilla's.

Andere homininen die toen bestonden, waren onder andere het geslacht Australopithecus, bekend van het beroemde, nog oudere fossiel "Lucy".

"Hoewel sommige soorten niet-menselijke primaten technologieën produceren die helpen bij het foerageren, is de mens als enige afhankelijk van technologie om te overleven," aldus Plummer.

Alle latere ontwikkelingen in prehistorische technologieën waren gebaseerd op Oldowan-gereedschappen, waardoor hun komst een mijlpaal in de menselijke evolutie werd, aldus Potts. Rudimentaire stenen werktuigen van 3,3 miljoen jaar oud van een andere Keniaanse vindplaats kunnen een Oldowan voorloper of een technologische doodlopende weg zijn geweest.

De Nyayanga vindplaats is tegenwoordig een geul op de westflank van Homa Mountain langs het Victoriameer in het zuidwesten van Kenia. Toen de werktuigen werden gemaakt, was het bos en grasland langs een beek, waar het krioelde van de dieren.

Tot nu toe dateerden de oudst bekende Oldowan voorbeelden van ongeveer 2,6 miljoen jaar geleden, in Ethiopië. De soort Homo erectus bracht later Oldowan-technologie tot in Georgië en China.

Snijsporen op rib- en scheenbeenderen van nijlpaarden in Nyayanga waren de oudst bekende voorbeelden van het slachten van een zeer groot dier - megafauna genoemd. De onderzoekers denken dat de nijlpaarden werden opgegeten, niet bejaagd. De gereedschappen werden ook gebruikt voor het openbreken van antilopebotten om merg te verkrijgen en voor het fijnstampen van hard en zacht plantaardig materiaal.

Vuur werd pas veel later gebruikt, wat betekent dat voedsel rauw werd gegeten. De onderzoekers vermoeden dat de gereedschappen werden gebruikt om vlees fijn te stampen om er "nijlpaard tartaar" van te maken.

"Megafauna zorgen voor een superovervloed aan voedsel," zei Plummer. "Een nijlpaard is een grote leren zak vol lekkere dingen om te eten."