(volledig bijgewerkt na goedkeuring van de hervorming)

BRUSSEL (dpa-AFX) - Consumenten in de Europese Unie worden in de toekomst beter beschermd tegen de stijgende elektriciteitsprijzen. De Raad van Ministers heeft dinsdag in Brussel de plannen voor de hervorming van de Europese elektriciteitsmarkt afgerond, zoals aangekondigd door het Belgische voorzitterschap van de Raad van de EU. Naast stabielere prijzen zijn de veranderingen ook bedoeld om de uitbreiding van hernieuwbare energie te bevorderen.

Tinne Van der Straeten, Belgisch minister van Energie, beschreef de dag als een "mijlpaal voor de EU" op weg naar een koolstofvrije en groenere toekomst. "Door de hervorming van de elektriciteitsmarkt goed te keuren, geven we de consumenten meer macht, zorgen we voor voorzieningszekerheid en maken we de weg vrij voor een stabielere, voorspelbaardere en duurzamere energiemarkt."

De belangrijkste vragen en antwoorden:

Waarom wordt de elektriciteitsmarkt in de EU hervormd?

De roep om een hervorming van de Europese elektriciteitsmarkt was luid geworden door de extreem hoge elektriciteitsprijzen in 2022. De reden voor de hoge prijzen waren onder andere de exploderende gasprijzen als gevolg van de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne. Het was ook opvallend dat ongeveer de helft van de Franse kerncentrales tijdelijk buiten werking was door defecten of onderhoud.

Eind vorig jaar bereikten de EU-lidstaten een akkoord met het Europees Parlement over de veranderingen, gebaseerd op een wetgevingsvoorstel van de EU-Commissie. De hervorming is bedoeld om de elektriciteitsmarkt "stabieler, betaalbaarder en duurzamer" te maken, aldus het Europees Parlement na het akkoord in december.

Hoe werkt de elektriciteitsmarkt in de EU?

De elektriciteitsmarkt in de EU werkt volgens het zogenaamde merit order-principe en de hervorming zal dit niet veranderen. Dit verwijst naar de volgorde waarin de elektriciteitscentrales die elektriciteit aanbieden op de elektriciteitsmarkt worden ingezet. Centrales die goedkoop elektriciteit kunnen produceren, worden als eerste ingezet om aan de vraag te voldoen. Dit zijn bijvoorbeeld windenergiecentrales. Uiteindelijk wordt de prijs echter gebaseerd op de laatste centrale die wordt ingeschakeld, d.w.z. de duurste - vaak gasgestookte centrales.

Wat geldt voor consumenten?

In de toekomst zullen consumenten recht hebben op zowel contracten met vaste prijzen als contracten met dynamische prijzen. Hierdoor kunnen consumenten kiezen voor zowel vaste prijzen op lange termijn als contracten met veranderende prijzen als ze willen profiteren van prijsschommelingen - bijvoorbeeld om elektriciteit te gebruiken wanneer deze goedkoper is voor het opladen van elektrische auto's of voor warmtepompen.

Consumenten moeten ook belangrijke informatie krijgen over de opties die ze afsluiten. Bovendien mogen leveranciers de voorwaarden van het contract niet eenzijdig wijzigen. "Dit moet ervoor zorgen dat alle consumenten, inclusief kleine bedrijven, profiteren van betaalbare en stabiele prijzen op de lange termijn en de gevolgen van plotselinge prijsschokken beperken", verklaarde het Parlement in december.

De landen moeten leveranciers ook verbieden om de elektriciteitslevering aan kwetsbare klanten af te sluiten - ook in het geval van geschillen tussen leveranciers en klanten. In het geval van een crisis in de elektriciteitsprijzen, die door de EU-landen onder bepaalde voorwaarden kan worden afgekondigd, moeten de elektriciteitsprijzen voor kwetsbare en minder bevoorrechte klanten verder kunnen worden verlaagd.

Hoe moeten hernieuwbare energiebronnen worden uitgebreid?

De hervorming draait om nieuwe langetermijncontracten tussen overheden en elektriciteitsproducenten, bekend als Contracts for Difference (CfD's). Met deze contracts for difference garanderen overheden elektriciteitsproducenten een minimumprijs voor elektriciteit als ze nieuwe investeringen doen. Dit geldt voor investeringen in hernieuwbare energie zoals wind- en zonne-energie en in kernenergie.

Als de marktprijs onder een afgesproken prijs zakt, grijpt de staat in en vult het verschil aan. Als de prijs hoger is, gaat het overschot naar de staat. Dit is bedoeld om de binnenlandse productie van schone elektriciteit te stimuleren.

Wat gebeurt er nu?

De hervorming van de elektriciteitsmarkt die nu is aangenomen, moet nog worden gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU en zal 20 dagen later van kracht worden. Vanaf dan zal ze rechtstreeks van toepassing zijn in alle lidstaten. Voor sommige regels - zoals consumentenbescherming - hebben de landen echter zes maanden de tijd om ze om te zetten in nationale wetgeving./rdz/DP/ngu