In tegenstelling tot andere winningsindustrieën in Canada mogen bedrijven die oliezanden winnen geen behandeld afvalwater lozen.

Nieuwe federale verordeningen, waaraan naar verwachting in 2025 de laatste hand zal worden gelegd, zullen bepalen hoe residuen veilig kunnen worden afgevoerd naar de Athabasca, een 1.231 km lange rivier die ontspringt in de Canadese Rockies en uitmondt in het Athabasca-meer.

Residuen - een giftig mengsel van water, klei, zand, restbitumen en sporenmetalen - zijn een bijprodukt van de winning van bitumen uit ontgonnen oliezanden en worden opgeslagen in enorme kunstmatige bassins, waarvan sommige al sinds de jaren 1960 water ophopen.

Het totale volume van de residuen van oliezanden is volgens de Alberta Energy Regulator gegroeid tot 1,36 triljoen kubieke meter in 2020, tegen 1,07 triljoen kubieke meter in 2017.

Leden van de industrie zeggen dat de bedrijven het water moeten kunnen behandelen en vrijgeven, zodat zij land kunnen terugwinnen dat door de exploitatie van oliezanden is verstoord.

"Het water moet ergens heen," zei Rodney Guest, directeur water en sluiting bij Suncor Energy.

"Tot op heden hebben wij alles gedaan behalve het water vrijlaten ... terwijl andere (waterbeheer) opties in het spel zijn en wij er veel van gebruikt hebben, kunnen zij de noodzaak van water vrijlaten niet vervangen."

De watervolumes die in residubekkens zijn opgeslagen zijn gelijk aan ongeveer 2% van het jaarlijkse debiet van de Athabasca-rivier, maar zouden over vele jaren worden vrijgegeven, aldus Charles Dumaresq, de vice-voorzitter van wetenschap en milieubeheer van de Mining Association of Canada (MAC).

De producenten zeggen dat zij over een aantal methoden beschikken om de residuen te behandelen. Suncor's Guest zei dat de kosten aanzienlijk zouden zijn, maar moeilijk te kwantificeren totdat de regelgevers precies bepalen aan welke criteria de bedrijven moeten voldoen.

Milieuactivisten zijn sceptisch.

"Het dumpen van de residuen is niet veilig, er zijn geen onafhankelijke tests geweest om te bewijzen dat wat (de oliezandbedrijven) zeggen waar is," zei Jesse Cardinal, uitvoerend directeur van Keepers of the Water.

De presentatie van MAC vond plaats toen een team van de Verenigde Naties aan een missie begon om te bepalen of Wood Buffalo National Park, dat stroomafwaarts van de oliezanden ligt, aan een lijst van bedreigde werelderfgoederen moet worden toegevoegd.

Wood Buffalo, gelegen in het noordoosten van Alberta en het zuiden van de Northwest Territories, is het grootste nationale park van Canada. Het bevat de uitgestrekte Peace-Athabasca zoetwaterdelta, die langzaam aan het opdrogen is als gevolg van de klimaatverandering en de hydro-elektrische ontwikkelingen stroomopwaarts, wat de UNESCO tot actie heeft aangezet.