Alarmfase één in Nederland. Vorige week onthulde de zakelijke krant De Telegraaf het bestaan van een noodplan van de overheid, genaamd "Operatie Beethoven". Het doel? De lokale ster, ASML, die overweegt naar een ander land te verhuizen, in Nederland te houden en niet te verliezen aan, zeg maar, Frankrijk. De CEO van de bouwer van halfgeleiderapparatuur heeft sindsdien het idee van een totaal vertrek uit Nederland van de hand gewezen. Maar toch onthult een onderzoek van Reuters onder toonaangevende Nederlandse bedrijven dat ASML helemaal niet het enige bedrijf is dat overweegt het moederland de rug toe te keren. Na belastingverhogingen voor bedrijven en diverse demonstraties en rechtszaken tegen Shell en anderen in de afgelopen jaren hebben populistische partijen duidelijk vooruitgang geboekt in de nationale verkiezingen van 2023. Dit heeft bedrijven ertoe aangezet zich uit te spreken tegen beleid dat immigratie kan ontmoedigen en nieuwe belastingen kan opleggen.

Deze beleidsmaatregelen kunnen weliswaar aantrekkelijk zijn voor kiezers, maar ASML en andere technologiebedrijven, die sterk afhankelijk zijn van buitenlands personeel, stellen dat ze de toekomstige welvaart van het land ondermijnen. De fabrikant van halfgeleiderproductiemachines heeft ongeveer 9.000 buitenlandse werknemers in dienst, op een totaal van 23.000 in Nederland. Met de opkomst van extreemrechtse partijen in andere Europese landen ziet men soortgelijke zorgen. Zo ook in Duitsland, waar de CEO's van Infineon tot Volkswagen waarschuwen voor de bedreiging die het rechtsextremisme vormt voor de economie van het land. Toonaangevende bedrijven in Nederland betreuren ook de plannen voor belastingheffing op aandeleninkopen, de beperking van de investeringsaftrek en de vermindering van innovatiefondsen, maatregelen die worden voorgesteld zonder rekening te houden met de gevolgen, vooral in een tijd waarin andere landen buitenlandse investeringen lokken.

Shell en Unilever hebben de Rubicon overgestoken

"Veel beursgenoteerde bedrijven onderzoeken de mogelijkheid om hun hoofdkantoor naar een ander land te verplaatsen", zei Ingrid Thijssen, voorzitter van de grootste industriële groep van het land, VNO-NCW, tegen Reuters. "Je zou twee handen nodig hebben om ze te tellen." Dit sluit aan bij een onderzoek van januari door SEO Economic Research, in opdracht van het ministerie van financiën, dat vond dat een derde van de Nederlandse multinationals overweegt om binnen twee jaar activiteiten naar het buitenland te verplaatsen. De overheid heeft nu een allesomvattende inspanning gelanceerd, genaamd "Project Beethoven", om ASML te overtuigen te blijven, inclusief het zoeken naar manieren om "de schade te herstellen" die is veroorzaakt door het einde van een belastingvrijstelling voor hoogopgeleide migranten. "Als we bedrijven in ons kleine land willen houden, moeten we echt extra inspanningen leveren", zei minister van economische zaken Micky Adriaansens tegen Reuters.

Meer dan een dozijn bedrijven hebben gereageerd op vragen van Reuters of ze bezorgd zijn over het nationale ondernemingsklimaat en overwegen hun activiteiten te verhuizen. Hoewel slechts enkelen zeiden te overwegen hun hoofdkantoor te verplaatsen, hebben sommigen, waaronder zwaargewichten als Shell en Unilever, dit al gedaan. Anderen gaven aan dat ze de voorkeur geven aan uitbreiding in het buitenland. Allemaal, inclusief de belangrijkste financiële en industriële bedrijven van het land, uitten hun bezorgdheid over de voorspelbaarheid van het overheidsbeleid, cruciaal voor het bedrijfsleven.

BE Semi, Adyen, ASM International en Boskalis stellen vragen

Jean Schreurs, directeur van de Nederlandse tak van halfgeleiderfabrikant NXP, deelde de zorgen van ASML over immigratiebeperkingen. Terwijl anti-islamparlementariër Geert Wilders onderhandelt over een regering met andere immigratiekritische partijen, nam het parlement een motie aan om het aantal buitenlandse studenten dat in Nederlandse universiteiten mag studeren te beperken, en om een einde te maken aan de belastingvrijstelling voor hoogopgeleide migranten - twee belangrijke kanalen voor gekwalificeerd personeel. "Als mensen het gevoel hebben dat ze niet welkom zijn... zullen ze niet eerst aan Nederland denken", zei Schreurs van NXP aan Reuters, eraan toevoegend dat de reputatie van het land over het algemeen nog steeds goed is. "Ik denk dat we voorzichtig moeten zijn om niet alles wat we in de loop der jaren hebben opgebouwd, weg te gooien."

Chipapparatuurleverancier ASM International heeft onlangs zijn activiteiten uitgebreid in de Amerikaanse staat Arizona. BE Semiconductor Industries deed hetzelfde in Vietnam. Betalingsbedrijf Adyen zei dat het de voorkeur geeft aan werving in zijn kantoren over de hele wereld in plaats van in zijn hoofdkantoor in Amsterdam. Baggerbedrijf Boskalis - dat hielp bij het oplossen van de blokkade van het Suezkanaal in 2021 - zei te overwegen zijn hoofdkantoor naar Abu Dhabi te verplaatsen. Het bedrijf verwees naar opmerkingen gemaakt door CEO Peter Berdowski tijdens een radioprogramma van de NOS op donderdag. "Het enige dat ik heb vastgesteld, is dat de balans neigt naar een negatieve houding tegenover Nederland", zei Berdowski, verwijzend naar een verslechtering van het juridische en fiscale klimaat. Henk Volberda, hoogleraar strategisch management aan de Universiteit van Amsterdam, waarschuwde dat hoewel Nederland nog steeds hoog scoort in internationale bedrijfsenquêtes, "er een kloof bestaat tussen de politiek en de zakenwereld". "Ik denk dat deze regering de fiscale veranderingen die recentelijk zijn doorgevoerd, opnieuw moet overwegen", zei hij.