Explainer-Waarom de verkiezingen in Libië zijn mislukt en wat er nu komt

Libië zei woensdag dat de geplande verkiezingen niet zouden doorgaan, maar het heeft nog geen nieuwe datum vastgesteld of uitgewerkt hoe het verder moet om een terugkeer tot een conflict te voorkomen.

Hierin wordt uiteengezet wat de belangrijkste vraagstukken zijn en wat er verder zou kunnen gebeuren.

HOE ZIJN WE HIER GEKOMEN?

Libië viel uiteen na de opstand van 2011 tegen Muammar Kadhafi en splitste zich in 2014 tussen strijdende oostelijke en westelijke facties. Het vredesproces volgt op de ineenstorting in 2020 van de 14 maanden durende aanval van de oostelijke commandant Khalifa Haftar op Tripoli.

De oostelijke en zuidelijke gebieden zijn in handen van de LNA van Haftar, terwijl de westelijke gebieden, met inbegrip van Tripoli, in handen zijn van verschillende strijdkrachten die de regering daar steunden.

Een jaar geleden hielden de Verenigde Naties besprekingen tussen afgevaardigden van alle facties om een weg vooruit uit te stippelen. Zij kwamen overeen een eenheidsregering te installeren die zou regeren tot gelijktijdige parlements- en presidentsverkiezingen op 24 december.

WAAROM ZIJN DE VERKIEZINGEN UITGESTELD?

De oude instellingen van Libië en de belangrijkste facties en potentiële kandidaten waren het niet eens over de regels voor de verkiezingen, met inbegrip van het tijdschema, de bevoegdheden die de nieuwe president of het nieuwe parlement zouden hebben, en wie zich kandidaat zou kunnen stellen.

Parlementsvoorzitter Aguila Saleh, die presidentskandidaat is, vaardigde een wet uit waarin een eerste ronde van de presidentsverkiezingen voor 24 december werd vastgesteld, met een tweede ronde en de parlementsverkiezingen daarna.

Door de presidentsverkiezingen eerst te laten plaatsvinden, kwam de verkiezing neer op een "winner-takes-all"-wedstrijd tussen kandidaten van facties die lijnrecht tegenover elkaar staan.

Andere politieke instellingen verwierpen de wet en beschuldigden Saleh ervan dat hij deze zonder enige parlementaire procedure had aangenomen.

De wet van Saleh vormde echter de basis van het verkiezingsproces en de geschillen daarover werden groter naarmate zeer verdeeld geraakte kandidaten aan de wedstrijd deelnamen.

WIE ZIJN DE VOORNAAMSTE KANDIDATEN?

Zo'n 98 kandidaten schreven zich in voor de presidentsrace - waaronder sommigen die in delen van het land als onaanvaardbaar werden beschouwd of voor machtige gewapende facties.

Saif al-Islam Kadhafi https://www.reuters.com/world/middle-east/libya-gaddafi-leadership-bid-opens-old-wounds-2021-12-13 schreef zich in, ondanks het feit dat hij in 2015 door een rechtbank in Tripoli bij verstek werd veroordeeld wegens oorlogsmisdaden tijdens de opstand die zijn vader Muammar Kadhafi in 2011 afzette.

De oostelijke commandant Khalifa Haftar, wiens Libische Nationale Leger een verwoestend offensief van 14 maanden tegen Tripoli voerde, wordt door gewapende facties en veel mensen in westelijke gebieden afgewezen als mogelijke president.

Abdulhamid al-Dbeibah, de interim-premier, had beloofd zich niet verkiesbaar te stellen toen hij benoemd werd. Andere kandidaten zeggen dat zijn aanwezigheid op de stembus oneerlijk is.

Zonder duidelijke overeenstemming over de regels, laat staan over wie ze zou handhaven of geschillen zou beslechten, konden de kiescommissie, de verkiezingscommissie van het parlement en de gefragmenteerde rechterlijke macht het niet eens worden over een definitieve lijst van verkiesbare kandidaten.

WAREN ER NOG ANDERE PROBLEMEN?

Het grootste deel van Libië wordt gecontroleerd door gewapende troepen die rivaliserende kandidaten steunen en zonder uitgebreid onafhankelijk toezicht zouden er waarschijnlijk beschuldigingen van fraude of intimidatie van kiezers zijn.

Twee incidenten vorige maand hebben de risico's aangetoond. Strijders sloten een rechtbank af om de advocaten van Kadhafi ervan te weerhouden beroep aan te tekenen tegen zijn diskwalificatie. En de kiescommissie zei dat strijders verschillende van haar kantoren waren binnengevallen en stemkaarten hadden gestolen.

Een betwist resultaat zou het vredesproces snel kunnen ontrafelen en de nasleep van de verkiezingen van 2014 kunnen herhalen, toen strijdende partijen rivaliserende regeringen steunden.

WAT KOMT HIERNA?

De kiescommissie heeft een uitstel van een maand voorgesteld, maar het parlement zou een langer uitstel kunnen nastreven. De onderhandelingen tussen de kandidaten, de politieke instellingen van Libië en buitenlandse mogendheden worden voortgezet.

Een kort uitstel zou wel eens niet voldoende kunnen zijn om de ruzies op te lossen die de stemming van vrijdag hebben doen ontsporen. Om die problemen op te lossen zou echter meer tijd nodig kunnen zijn, waardoor de vraag rijst of de interim-regering wel kan blijven zitten.

De toekomst van Dbeibah en zijn regering in de komende periode is snel een van de belangrijkste twistpunten geworden tussen de rivaliserende kampen.

WAT ZIJN DE RISICO'S VAN EEN NIEUW CONFLICT?

Als het vredesproces uiteenvalt bestaat het risico dat de oostelijke facties opnieuw een afgescheiden regering vormen die in oorlog is met het bestuur van Dbeibah in Tripoli. Analisten achten dat vooralsnog echter onwaarschijnlijk.

Het onmiddellijkere risico is dat een politieke crisis olie op het vuur gooit van de plaatselijke geschillen tussen rivaliserende gewapende groeperingen die zich de laatste weken in het westen van Libië hebben gemobiliseerd, wat zou kunnen leiden tot een nieuwe ronde van gevechten in de hoofdstad.