Het bouwt machines zo groot als dubbeldekkerbussen, met een gewicht van meer dan 200 ton, in zijn streven om bundels van gefocusseerd licht te produceren die de microscopische schakelingen creëren op computerchips die gebruikt worden in alles van telefoons en laptops tot auto's en AI.

Het bedrijf heeft een rooskleurig decennium achter de rug, waarin de aandelen een sprong van 1000% maakten en de waarde tot boven de 200 miljard euro steeg, toen het het grootste deel van de wereldmarkt voor deze lithografiesystemen veroverde.

Het bedrijf bereidt zich nu voor op het uitrollen van een nieuwe machine van 400 miljoen dollar voor chips van de volgende generatie, waarvan het hoopt dat het tegen het eind van de jaren 2020 zijn vlaggenschip zal zijn, maar die voorlopig nog een technische uitdaging blijft.

Leidinggevenden in het hoofdkwartier van ASML in het Nederlandse Veldhoven vertelden Reuters dat een prototype op schema ligt om in de eerste helft van 2023 klaar te zijn. Zij zeiden dat het bedrijf en zijn oude R&D partner IMEC ter plaatse een testlab aan het opzetten waren - een primeur - zodat top-chipproducenten en hun toeleveranciers de eigenschappen van de machine kunnen onderzoeken en zich kunnen voorbereiden om al in 2025 productiemodellen te gaan gebruiken.

Maar aangezien beleggers een verdere dominantie en groei verwachten om de waardering van ASML tegen 35 keer de winst in 2021 te rechtvaardigen, is er weinig ruimte voor fouten mocht het bedrijf op technische problemen of problemen met de toeleveringsketen stuiten.

"Elke controle staat nu op groen," zei Christophe Fouquet, hoofd van de EUV programma's bij ASML. "Maar, weet u, we moeten het allemaal nog (in elkaar) zien te zetten."

EUV staat voor extreem ultraviolet, de golflengte van licht die gebruikt wordt door de meest geavanceerde machines van ASML.

Het wel en wee van het project is ook belangrijk voor de klanten van ASML, chipfabrikanten die zich haasten om hun productie uit te breiden temidden van een wereldwijd tekort. Daartoe behoren de Amerikaanse speler Intel, het Zuid-Koreaanse Samsung en het Taiwanese TSMC, de grootste, die chips maakt voor bedrijven als Apple, AMD en Nvidia.

Industrie-specialist Dan Hutcheson van VLSI Research, die niet bij het ASML-project betrokken is, zei dat de nieuwe technologie - die bekend staat als een "High-NA" versie van EUV - sommige chipmakers een aanzienlijk voordeel zou kunnen opleveren.

"Het is een beetje als wie het beste geweer heeft," zei hij.

"Dus of ASML maakt het waar, of ze maken het niet waar," voegde hij eraan toe. "Maar als zij het laten gebeuren, en u hebt uw orders niet en u loopt dit mis, dan hebt u uzelf meteen niet-concurrerend gemaakt."

Hij zei dat TSMC zijn rivalen heeft overvleugeld door eind jaren 2010 als eerste de EUV machines van ASML te integreren - een fout die Intel CEO Pat Gelsinger heeft gezworen niet nog eens te maken met High-NA.

Lithografie bepaalt voor een groot deel hoe klein de schakelingen op een chip kunnen worden, en High-NA belooft een vermindering van 66%. Kleiner is beter in de chipfabricage, want hoe meer transistors je in dezelfde ruimte propt, hoe sneller en energie-efficiënter een chip kan zijn.

De schakelingen naderen nu het atomaire niveau, wat leidt tot voorspellingen dat het einde nabij is van "de Wet van Moore", een beroemde constatering uit de jaren 1960 dat het aantal transistors op een microchip ongeveer elke twee jaar verdubbelt.

"Als zij (ASML) er niet in slagen zal het moeilijk worden om door te gaan met de Wet van Moore," zei Jos Versteeg, een analist bij de in Nederland gevestigde bank InsingerGilissen, hoewel hij opmerkte dat ingenieurs in het verleden soortgelijke twijfels hadden getrotseerd.

EERSTE LICHT OP SILICIUM

Sinds 2000 heeft ASML snel marktaandeel veroverd op de Japanse concurrenten Nikon en Canon, die zich nu vooral richten op oudere technologie. ASML controleert meer dan 90% van de lithografiemarkt. Geen enkele concurrent probeert een EUV-systeem te bouwen, onder verwijzing naar de hoge ontwikkelingskosten.

Tekorten aan ASML's machines, die tot 160 miljoen dollar per stuk kosten, zijn een knelpunt voor chipfabrikanten, die plannen hebben om de komende jaren meer dan 100 miljard dollar uit te geven om extra fabricagefabrieken te bouwen om aan de vraag te voldoen.

De High-NA machines zullen ongeveer 30% groter zijn dan hun voorgangers, die zelf drie Boeing 747's nodig hebben om ze in delen te vervoeren.

IMEC, een non-profit onderzoeksgroep die samenwerkt met bedrijven uit de gehele halfgeleiderindustrie, meent dat het opzetten van het lab bij ASML tot een jaar aan ontwikkelingstijd kan besparen.

ASML zei dat het vijf bestellingen had voor proefmachines, die in 2024 geleverd moeten worden, en "meer dan vijf" bestellingen van vijf verschillende klanten voor snellere productiemodellen, die vanaf 2025 geleverd moeten worden.

Maar dit is geen slam-dunk.

Er zijn formidabele uitdagingen bij het integreren van een groot aantal complexe onderdelen, waaronder een optisch systeem van gepolijste, hypergladde gebogen spiegels, die in een vacuüm worden gebouwd door het Duitse Carl Zeiss.

Versteeg van InsingerGilissen zei dat ASML weliswaar een bijna-monopolie had, maar dat zijn "prijsstelling afhankelijk is van de productiviteit van de machines". Ondertussen moet het EUV-gereedschappen verkopen aan het krimpende aantal bedrijven dat geavanceerde chips maakt, waaronder de geheugenchipfabrikanten SK Hynix en Micron.

ASML is ook gebonden aan het bredere wel en wee van de cyclische chipindustrie, waarvan sommige onderzoekers verwachten dat zij dit decennium zal verdubbelen tot meer dan $1 triljoen in jaaromzet.

Fouquet maakt zich de meeste zorgen over problemen met de toeleveringsketen.

"Op dit moment, en zoals met elk ander product, zien wij enige stress in de toeleveringsketen, en dit is, als u het mij vandaag vraagt, waarschijnlijk de grootste uitdaging die wij met High-NA hebben."