Met een oorlog in Europa waarin binnenvallende Russische troepen tegenover het met westerse wapens uitgeruste Oekraïense leger staan, waren de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov en de Amerikaanse minister van Financiën Janet Yellen beiden op jacht naar bredere internationale steun.
Voor de landen van zuidelijk Afrika, die sterke ideologische en historische sympathieën koesteren voor Rusland maar veel grotere handelsbalansen hebben met de Europese Unie en de Verenigde Staten, biedt die rivaliteit een kans.
"Ze hebben de kans om de ene partij tegen de andere uit te spelen om concessies te krijgen; om meer hulp en meer handel te krijgen," aldus Steven Gruzd van het Zuid-Afrikaanse Instituut voor Internationale Zaken. "Dat is precies wat we nu zien."
De oorlog in Oekraïne heeft de aloude strijd tussen de grootmachten om toegang tot Afrika's overvloedige natuurlijke hulpbronnen en de diplomatieke prijs van de 54 stemmen in de VN geïntensiveerd.
Maar het stemgedrag van Afrika bij de Verenigde Naties laat een continent zien dat verdeeld is over welke kant het moet steunen in de oorlog in Oekraïne.
Het kleine koninkrijk Eswatini, gelegen tussen Zuid-Afrika en Mozambique en met een bruto binnenlands product van minder dan 5 miljard dollar, trekt niet vaak de aandacht van wereldmachten. Geen enkele Russische diplomaat is er gevestigd.
Toch maakte Lavrov een tussenstop na een bezoek aan Zuid-Afrika, wat zijn ambtgenoot Thulisile Dladla omschreef als een "grote eer". De twee partijen ondertekenden een overeenkomst inzake visumvrijstelling.
Eswatini is voor hulp afhankelijk van de Verenigde Staten, maar zijn absolute monarchie heeft te lijden gehad van Amerikaanse kritiek op de mensenrechten.
MULTIPOLAR
Voor Zuid-Afrika, de economische grootmacht en diplomatieke zwaargewicht van het continent, was het een kans om zijn neus op te halen voor een westerse alliantie die het als te bazig en hegemoniaal beschouwt.
Toen hij Lavrov in Pretoria ontving, verdedigde zijn collega Naledi Pandor de geplande gezamenlijke militaire oefeningen met Rusland en China als een "natuurlijk verloop van de betrekkingen" tussen "vrienden", en suggereerde hij dat Zuid-Afrika niet langer vindt dat Rusland zich uit Oekraïne moet terugtrekken, tenzij een vredesakkoord wordt gesloten.
Zuid-Afrika ijvert samen met Rusland en China voor een "multipolaire" wereld waarin de geopolitieke macht minder rond de Verenigde Staten is geconcentreerd. Daarom is het een enthousiaste exponent van een voorgestelde politieke en handelsalliantie tussen Brazilië, Rusland, India, China en zichzelf (BRICS) - waarvoor het later dit jaar een top houdt.
"Een meer inclusieve multipolaire wereld. Dat is de visie van de BRICS-familie en die onderschrijven we allemaal", zei Anil Sooklal, de Zuid-Afrikaanse ambtenaar die verantwoordelijk is voor BRICS, tegen Reuters.
Maar de export van Zuid-Afrika naar Rusland bedroeg in 2020 587 miljoen dollar, terwijl de export naar de Verenigde Staten in hetzelfde jaar 10,2 miljard dollar bedroeg, blijkt uit gegevens van The Observatory of Economic Complexity (OEC).
"Zuid-Afrika neemt BRICS zeer serieus, maar de realiteit is dat BRICS het land zeer weinig heeft geboden", aldus Tom Lodge, hoogleraar vredes- en conflictstudies aan de universiteit van Limerick. "Het heeft Zuid-Afrika niet het soort voordelen opgeleverd waar het op hoopte."
Het Russische China, een belangrijke handelspartner, was meer geïnteresseerd in basisproducten zoals wijn en wol dan in de hoogtechnologische producten met toegevoegde waarde die Zuid-Afrika wil verkopen, aldus Lodge, die eraan toevoegde dat "de Verenigde Staten betere handelsmogelijkheden bieden".
Maar ondanks de weigering van Zuid-Afrika om in de VN tegen Rusland te stemmen en de afwijzing van het standpunt van de NAVO over Oekraïne, had Yellen een ontmoeting met Zuid-Afrikaanse functionarissen en zal zij donderdag een bezoek brengen aan mijnen die banen dreigen te verliezen door de overgang naar groene energie, waarvan de Verenigde Staten een belangrijke financier zijn.
TE BELANGRIJK
De vergrijzende politieke klasse van Angola herinnert zich nog de steun van Rusland voor de toenmalige marxistische Volksbeweging voor de Bevrijding van Angola (MPLA) in de 27 jaar durende burgeroorlog tegen de door Washington gesteunde rebellen, maar sinds president João Lourenço in 2017 de macht overnam, is er een duidelijke verschuiving naar het Westen.
"Angola is een van de weinige Afrikaanse landen die de acties van Rusland veroordeelt - blijkbaar onder druk van de EU", aldus de Zuid-Afrikaanse politieke risicoanalist Marisa Lourenco, die opmerkt dat er sprake is van een "sterke verschuiving naar de VS en weg van Rusland".
Angola wil ook de banden aanhalen met Duitsland, Frankrijk en zijn vroegere koloniale heerser Portugal, zei ze. Lourenço suggereerde zelfs in een interview met Voice of America in december dat hij de Russische militaire bijstand zou willen afschaffen ten gunste van het Amerikaanse programma voor militaire uitrusting.
Dat weerhield Lavrov er niet van woensdag een beleefdheidsbezoek te brengen aan Luanda, waar hij aanbood de universiteitsbeurzen voor Angolese studenten volgend jaar te verdubbelen tot 300 in een oefening van Russische soft power. Het Russische Alrosa, 's werelds grootste diamantproducent, heeft een belang van 41% in een enorme Angolese mijn.
"De Russen willen heel hard zeggen dat ze niet geïsoleerd zijn en dat ze overal welkom zijn", aldus Irina Filatova, emeritus hoogleraar menswetenschappen aan de universiteit van KwaZulu-Natal.
"(Dat) zal (zuidelijk Afrika) niet geliefd maken bij de VS of de Britten, maar het betekent niet dat ze zullen stoppen met handelen," zei ze. "Het is te belangrijk."
