Analyse: 100 banken, 1.000 verdachten: Duits fraude-onderzoek zet Scholz op scherp

De Duitse kanselier Olaf Scholz wordt deze week geconfronteerd met vragen van wetgevers over zijn rol in de aanpak van een belastingfraude van vele miljarden euro's, nu een uitgebreid onderzoek naar de regeling hem dreigt te ondermijnen terwijl hij worstelt met een energiecrisis en de neveneffecten van de oorlog.

Bij deze regeling, die bekend staat als "cum-ex" of "dividend stripping", verhandelden banken en beleggers snel aandelen van bedrijven rond de dag waarop zij hun dividenden uitbetaalden, waardoor het aandelenbezit vervaagde en meerdere partijen ten onrechte belastingrestituties op dividenden konden terugvorderen.

De maas in de wet, die nu is gedicht, is uitgelopen op een politiek schandaal, dat opnieuw is opgelaaid door de recente krantenkoppen dat aanklagers die de regeling onderzochten in Hamburg, waar Scholz eerder burgemeester was, 200.000 euro aan contanten hebben ontdekt in de kluis van een plaatselijke politicus.

Het onderzoek heeft al lang enorme afmetingen aangenomen. Regeringsambtenaren zeggen dat er zo'n 100 banken op vier continenten bij betrokken zijn en dat er ten minste 1.000 verdachten zijn. Het sleept Scholz mee op een moment dat zijn gebroken regeringscoalitie worstelt met de groeiende ontevredenheid van het publiek over de explosief stijgende energiekosten na de Russische invasie in Oekraïne.

Vrijdag moet Scholz het opnemen tegen plaatselijke wetgevers in Hamburg, die onderzoeken waarom er, toen Scholz burgemeester was, een interventie van het Ministerie van Financiën voor nodig was voordat de plaatselijke autoriteiten in actie kwamen en de terugbetaling eisten van miljoenen euro's die Warburg, een belangrijke plaatselijke bank, in het kader van de regeling had verdiend.

Scholz heeft suggesties van politieke interventie namens de bank van de hand gewezen, maar plaatselijke wetgevers zeggen dat de kwestie nog niet is afgedaan.

"De verdenking van politieke beïnvloeding moet worden weggenomen," zei Goetz Wiese, een christen-democratisch politicus die Scholz zal ondervragen. "Scholz moet alle feiten op tafel leggen".

Tijdens de verkiezingscampagne van 2021 kwam Scholz onder druk te staan over een fraude bij Wirecard, die sindsdien is ingestort. Dat heeft zijn poging om kanselier te worden niet doen ontsporen, maar Fabio De Masi, een voormalig lid van het Duitse parlement dat dit en het Wirecard-schandaal onderzocht, zei dat het deze keer anders zou kunnen zijn.

"Deze affaire heeft veel potentieel om Scholz in gevaar te brengen," zei De Masi.

"Het politieke klimaat is nu anders met stijgende gasprijzen."

Zo'n 48% van de ondervraagden in een enquête van de Duitse zender Welt TV zei dat het cum-ex-schandaal Scholz "blijvende schade" zou berokkenen.

De kanselier stond vorig jaar al tegenover Hamburgse wetgevers en erkende toen een reeks ontmoetingen te hebben gehad met de toenmalige voorzitter van Warburg en hoewel hij zei zich geen details te kunnen herinneren, ontkende hij zijn invloed als burgemeester te hebben gebruikt om de terugbetaling van de fondsen te vertragen.

"Dit is nu al twee en een half jaar een kwestie," vertelde Scholz onlangs aan verslaggevers. "Talloze dossiers zijn bestudeerd, talloze mensen zijn gehoord. Het resultaat is altijd: Er is geen politieke invloed geweest."

CASH STASH

Maar de zaak kwam de laatste weken weer in het nieuws.

Staatsonderzoekers die de belastingzwendel onderzochten, vonden meer dan 200.000 euro in contanten in een kluisje dat toebehoorde aan een voormalig Hamburgs politicus van Scholz' sociaal-democratische partij, zei een persoon met directe kennis van het onderzoek.

Scholz heeft elke kennis van dit geld of van de herkomst ervan ontkend en gezegd dat hij geen contact meer heeft met de betrokken wetgever. De wetgever heeft niet gereageerd op een verzoek om commentaar.

Maar de ontdekking, die in de Duitse media breed werd uitgemeten, heeft de belangstelling voor de zaak weer aangewakkerd en zal het onderzoek naar Scholz doen toenemen wanneer hij vrijdag het woord voert.

Autoriteiten die personen en instellingen ter verantwoording willen roepen in een van Duitslands grootste naoorlogse fraudes en geld willen terughalen voor de staatskas, hebben invallen gedaan in de plaatselijke kantoren van banken, waaronder Morgan Stanley, Bank of America en Barclays. Het meesterbrein achter de ingewikkelde belastingtruc is door Zwitserland uitgeleverd om in Duitsland terecht te staan.

Warburg zei dat het de vereiste belastingen had terugbetaald. Morgan Stanley en Barclays weigerden commentaar te geven. Bank of America zei dat zij met de autoriteiten samenwerkte.

Wetgevers en ambtenaren zeggen dat de inspanning nog lang niet voorbij is.

"Het zal nog vele jaren duren voordat Duitsland deze enorme belastingfraude heeft verwerkt," zei Milan Pein, een lid van een Hamburgse parlementscommissie die Scholz zal ondervragen.

Het Duitse Ministerie van Financiën, vertelde Reuters vorige week dat de 16 deelstaten van het land 3,9 miljard euro schade aan belastingbetalers hadden vastgesteld en dat 1,8 miljard euro teruggevorderd was of nog teruggevorderd zou worden.

Maar dat regeringscijfer is bijna twee jaar oud en deskundigen zeggen dat de werkelijke schade veel hoger zou kunnen zijn.

Christoph Spengel, hoogleraar internationale belastingen aan de universiteit van Mannheim en lid van de adviesraad van het Ministerie van Financiën, schatte de totale schade op maximaal 10 miljard euro en zei dat de praktijk van dividendstripping nog steeds zou kunnen doorgaan.

Het ministerie van Financiën van Hessen, waar de financiële hoofdstad van het land, Frankfurt, is gevestigd, zegt dat 30 banken 527 miljoen euro schuldig zijn en tot dusver 285 miljoen euro hebben terugbetaald.

Het ministerie van Financiën van Beieren zei tegen Reuters dat zij een schade van 746 miljoen euro hebben getaxeerd, veroorzaakt door zeven banken. De geldschieters hebben tot nu toe 347 miljoen euro terugbetaald.

Staatsbanken in Duitsland deden ook mee aan de dividend-stripping regeling door belastingrestituties in eigen zak te steken.

LBBW, de grootste staatsbank met hoofdkantoor in Stuttgart, heeft gezegd dat zij 166 miljoen euro belastinggeld heeft terugbetaald dat zij in 2007 en 2008 ten onrechte had gedeclareerd en ontvangen.

Over het algemeen traden banken op als schuldeisers voor investeerders, bemiddelden zij bij deals en incasseerden zij vergoedingen, of eisten zij belastingen terug waar zij geen recht op hadden.

De aanklagers in Keulen zijn bijzonder agressief geweest in het vervolgen van de zaak. Een vertegenwoordiger zei dat het momenteel 50 internationale en binnenlandse financiële instellingen en makelaars aan het onderzoeken is.

In 2020 kregen twee Britse bankiers voorwaardelijke gevangenisstraffen en één een boete van 14 miljoen euro in de eerste strafrechtelijke veroordeling in de zaak.

Eerder dit jaar kreeg een andere bankier, een voormalig werknemer van de M.M. Warburg groep, een gevangenisstraf opgelegd. De rechter zei dat hij als directeur van een investeringsmaatschappij van Warburg had geholpen bij het opzetten van twee fondsen om van de transacties te profiteren.